In het enorme Romeinse Rijk woonden miljoenen mensen die allemaal voedsel nodig hadden. Zonder moderne apparatuur zoals de koelkast was dat al een behoorlijke klus, maar voor de Romeinse soldaten die op campagne waren, was dit nog een grotere uitdaging. Wat aten deze Romeinse legioenen eigenlijk? Universitair docent Guido Sala deed hier onderzoek naar.

Tarwe boven gerst

‘Afhankelijk van hun rang kregen soldaten een vaste hoeveelheid rantsoen mee,’ vertelt Guido Sala. Sala is universitair docent Fysica en Fysische Chemie van Levensmiddelen aan Wageningen Universiteit en promoveerde op de voedselgeschiedenis van het Romeinse Rijk aan de Universiteit van Leiden. ‘Alles bij elkaar was dat ongeveer 30 kilo per maand – een flinke last voor de ezels en paarden die het droegen.’

Eén van de hoekstenen van het Romeinse dieet was graan, vooral tarwe. ‘Andere graansoorten zoals gerst en haver kwamen veel minder voor,’ legt Sala uit. ‘Waarom? Omdat het vliesje van tarwe makkelijker loslaat bij het malen, terwijl dat van gerst stevig blijft zitten. Stel je voor: je bent soldaat, krijgt een zak graan en moet al die vliesjes er nog afhalen. Dat is gewoon veel te veel gedoe.’

Leestip: Deze 7 huisdieren waren populair in het Romeinse Rijk

In sommige gevallen werd gerst toch meegenomen op reis. Zo werd het als voer voor de paarden gebruikt, maar het diende ook als strafmiddel: Romeinse soldaten die zich misdroegen, konden rekenen op een rantsoen van gerst in plaats van tarwe.

Brood en pap voor koolhydraten

De tarwekorrels uit het rantsoen van het legioen werden voor verschillende producten gebruikt. Bleef het legioen langere tijd op één plek en moesten ze hun kamp opzetten, dan haalden ze hun kook- en bakmaterialen tevoorschijn. ‘Ze hadden natuurlijk geen mooie steenoven mee, maar met een vuur en een terracotta plaat konden ze platte broden bakken.’

Een ander populair graanrecept was puls, een soort tarwepap. Met een handmolen werden de korrels gemalen, en met water of melk werd er boven het vuur een warme pap bereid.

Leestip: Onderzoek wijst uit: wie in voormalig Romeins gebied woont, is gelukkiger

Tijdens het marcheren was dat natuurlijk lastiger om deze gerechten te maken. ‘In zulke situaties aten de soldaten bucellatum. Dit was eigenlijk een soort dubbel gebakken brood met een kleine hoeveelheid water. Daardoor bleef dat beschuit lang goed en was het bovendien licht om te tillen.’

Gezouten lekkernijen

Een uitgebalanceerd dieet van een Romeinse soldaat bevatte naast koolhydraten ook vetten en eiwitten. ‘Vlees werd vaak meegegeven: soldaten kregen dagelijks ongeveer een Romeins pond, zo’n 327 gram,’ vertelt Sala. Het grootste deel bestond uit schapen- en varkensvlees, rundvlees was minder populair.

Vooral spek was erg geliefd bij de Romeinen. Handig, want gezouten vlees bleef langer goed tijdens de lange reizen. Ook kaas werd flink gezout zodat het niet bedierf tijdens trektochten.

Leestip: Marcus Aurelius, de laatste goede keizer van Rome

Denk bijvoorbeeld aan pecorino: een erg zoute en droge schapenkaas, die daardoor makkelijker te bewaren was. ‘Maar je moet je wel voorstellen dat er veel meer zout werd toegevoegd dan wij tegenwoordig gewend zijn. Een hap eten zal meer naar zout hebben gesmaakt, dan naar iets anders.’

Dranken van het Romeinse leger

Al deze voedingswaren maakten deel uit van het standaardpakket van een Romeinse soldaat. Extra olijfolie en zout werden ook meegegeven als smaakmakers. ‘Maar een product dat nooit direct aan het leger werd verstrekt, was wijn. Met een legioen dronken soldaten kun je natuurlijk geen veldslag winnen.’

Wel kregen ze andere dranken. De twee meest voorkomende waren posca en lora. Posca was azijn, aangelengd met water. Lora was een hele lichte wijn, met een minieme hoeveelheid alcohol. Vooral posca was makkelijk houdbaar door zijn hoge zuurgraad en daarom populair onder de soldaten.

‘Maar als een Romein toch graag wat gevarieerder wilde eten dan hun proviand, pakten ze tijdens de veldtochten wat ze konden vinden, bijvoorbeeld in de bewoonde gebieden waar ze langs kwamen,’ legt Sala uit. ‘Ook zijn er brieven bekend van soldaten die hun familieleden vroegen om andere lekkernijen hun kant op te brengen – zo konden ze toch nog aan een fles wijn komen.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!