Voor de Romeinen was intimiteit iets waar nauwelijks schaamte aan kleefde. Het was overal: op fresco’s, in mythen en in poëzie – het was net zo alledaags als eten en drinken. Tegelijkertijd stond seks onder grote druk van regels en sociale hiërarchieën. Hoe kon iets dat zo gewoon was toch zo ingewikkeld zijn?
De regels van het Romeinse bed
Veel zaken in het dagelijks leven in het Romeinse Rijk werden gedicteerd door regels – en voor seks gold hetzelfde. Die regels gingen niet over liefde of gelijkwaardigheid, maar draaiden grotendeels om status.
Voor mannelijke burgers betekende dit dat zij de actieve rol moesten innemen: zij waren degenen die penetreerden. Seks met vrouwen, mannen, slaafgemaakten en prostituees was toegestaan, zolang zij die actieve rol vervulden. Dichters maakten graag grappen over mannen die ‘zich lieten doen’ en daarmee hun mannelijkheid verspeelden.
Leestip: Een dag uit het leven van een rijke Romein
Bij seks met een andere man gold een belangrijke voorwaarde: de bedpartner moest van lagere status zijn. Dat kon een slaafgemaakte zijn, iemand zonder rechten, of zelfs een kind. Twee vrije mannen konden niet zomaar als gelijken het bed delen.
De rol van de vrouw
Dat betekent ook dat vrouwen volgens het Romeinse ideaal een compleet andere rol hadden. Waar hij actief moest zijn, hoorde zij zich juist ingetogen op te stellen. Haar seksualiteit stond in dienst van haar echtgenoot, haar familie en uiteindelijk de staat. Vruchtbaarheid was immers belangrijk om de bevolking te laten groeien en aan de samenleving te bouwen.
De ideale Romeinse vrouw was casta (‘rein’) en pudica (‘kuis’). Ze baarde kinderen en bleef haar echtgenoot trouw – seks buiten het huwelijk was absoluut taboe. Vruchtbaarheid werd juist geprezen: zo kregen vrouwen met minstens drie kinderen een officieel eerbewijs van keizer Augustus.
Over seks tussen vrouwen is veel minder bekend. Het werd zelden serieus genomen, en vaak voorgesteld als iets komisch. Als het al werd beschreven, dan ging het vaak over vrouwen met ‘mannelijke’ trekken: ze dronken veel en hadden seks met mannen én vrouwen. Experts vermoeden dat deze beeltenissen de mannelijke angst weerspiegelen voor vrouwen die te vrij of zelfstandig werden.
De bordelen van het Romeinse Rijk
Toch bestond er een plek waar seks openlijk en buiten het huwelijk kon worden bedreven. In een van de vele bordelen in een Romeinse stad was het niet ongewoon voor de mannelijke burger om de liefde te bedrijven met iemand anders dan zijn vrouw. Dit werd niet gezien als overspel, zolang de vrouw niet de echtgenote van een andere vrije man was, en de man zijn actieve rol vervulde.
Leestip: 5 hardnekkige mythen over het Romeinse Rijk ontkracht
De vrouwen die hier werkten hadden meestal weinig keuze. Vaak waren het ex-slaven, buitenlandse vrouwen of meisjes die als kind waren verkocht. Ze hadden geen burgerrechten en stonden bekend als infamis: mensen zonder eer of bescherming binnen de Romeinse wet. Prostitutie werd zo een normaal onderdeel van een samenleving die van vrouwen kuisheid verwachtte, maar mannen veel meer seksuele vrijheid toestond.
Erotiek op straat in Pompeï
Wie door vulkaanstad Pompeï loopt, ziet met eigen ogen hoe open Romeinen met seks omgingen. Het bekendste bordeel van de stad, het Lupanar, had tien kleine kamers, stenen bedden en muren vol erotische schilderingen. Of die beelden bedoeld waren als reclame of gewoon ter versiering, is niet helemaal duidelijk. Boven sommige deuren stonden zelfs namen of prijzen gekrast.
Ook op andere plekken in de stad zijn nog steeds seksuele teksten te vinden in de vorm van Romeinse ‘graffiti’. Op muren van huizen, badhuizen en zelfs het gerechtsgebouw staan inscripties over seks.
Leestip: Liefde en lust in de Middeleeuwen: zo ging het eraan toe tussen de lakens
Sommige zijn opschepperig. Zo staat er op een muur in de bar van Innulus en Papilio in Pompeï: ‘Huil, meisjes. Mijn verlangens gelden voor jullie niet meer. Nu richt ik me op mannen. Vaarwel, prachtige vrouwelijkheid!’ Andere teksten konden juist weer dienen als reclame voor de dichtstbijzijnde bordelen. Op enkele plekken in de grond zijn zelfs stenen penissen te vinden, die vermoedelijk weg naar het bordeel aangaven.
Eén ding is duidelijk: wanneer je zelf deze archeologische schatplaats bezoekt valt meteen op hoe alledaags seks was in het Romeinse straatbeeld.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
