Op 27 oktober 1275 verleende Graaf Floris V van Holland de enkele honderden bewoners van ‘Amestelledamme’ het tolprivilege. Dit document, te zien op de foto hierboven, is het oudst bewaard gebleven geschrift waarin de nederzetting wordt genoemd. Daarom wordt deze datum algemeen beschouwd als beginpunt van de eeuwenlange stadsgeschiedenis en viert Amsterdam vandaag zijn 750ste verjaardag. Maar is dat wel logisch?
175: het tolprivilege
Het verleende tolprivilege gaf alle bewoners van het gebied rondom de dam in de Amstel het recht om hun goederen door het Graafschap Holland te vervoeren zonder tol te betalen. Graaf Floris V hoopte hiermee het Amstelland binnen zijn invloedssfeer te krijgen.
Niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
Aan het einde van de dertiende eeuw vocht hij namelijk met de bisschop van Utrecht en de heren van Amstel om dit gebied. Het tolprivilege was vermoedelijk een soort goedmakertje, nadat zijn krijgsvolk behoorlijk had huisgehouden in en om de nederzetting.
Rond 1306: stadsrechten
Voor de ‘lieden die bij de Amsteldam verblijven’ was het tolprivilege erg welkom en waardevol, maar het was geen enorme gamechanger. Graaf Floris V kende het privilege toe aan meerdere plaatsen en er bestond altijd het risico dat hij het weer zou intrekken.
Leestip: Welke namen heeft Nederland allemaal gekend? Een korte geschiedenis van Nederland
Toch groeide de nederzetting mede hierdoor wel gestaag verder, en werd door de toenemende handelsactiviteiten bovendien steeds onafhankelijker van de rivaliserende graven en bisschoppen. Deze toenemende autonomie werd vastgelegd in ‘keuren’ (wetten), waarvan de eerste rond 1306 werd opgesteld. Vanaf dat moment had Amsterdam officieel stadsrechten.
In de praktijk betekende dit dat de rechten van de bewoners ook buiten de eigen stad werden gerespecteerd en dat handel drijven goedkoper en makkelijker werd. De stad kreeg onder andere het recht op zelfbestuur, het houden van markten en het bouwen van stadsmuren.
Nederzetting ontstond eerder
Amsterdam bestond als nederzetting eigenlijk al bijna drie eeuwen eerder dan de datum die vandaag wordt gehanteerd voor het jubileum. Er wordt uitgegaan van een eerste vestiging op deze locatie rond het jaar 1000. In deze periode werd dit moerassige gebied vanuit de Utrechtse regio stukje bij beetje ontgonnen. Er werden afwateringssloten gegraven en er ontstond een boerengemeenschap van landontginners.
Niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
Toen het binnenmeer Almere zich door stormvloeden in de elfde en twaalfde eeuw tot de open Zuiderzee ontwikkelde, kwam er een brede zeearm, ‘het IJ’, waarin de Amstel uitmondde. Dit werd een belangrijke aanjager voor de groei die vanaf deze periode werd ingezet door de handel over zee.
Meest logische datum
1275 is dus niet het jaar dat er voor het eerst op deze plek aan de Amstel werd gewoond en ook niet het jaar dat Amsterdam officieel een stad werd. Maar omdat er voor beide alternatieve beginpunten geen duidelijkheid is over de precieze datum, is het praktischer en logischer om 27 oktober 1275 te hanteren als geboortedatum van Amsterdam.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
