Het onderwijs van de Romeinen zag er heel anders uit dan wij het nu kennen. Er waren geen schoolgebouwen en er gold geen leerplicht. Kinderen kregen vaak les op straat, onder zuilengangen of in de schaduw van bomen. Bovendien was het onderwijs alleen weggelegd voor welgestelde jongens.

De nadruk lag op discipline en het uit het hoofd leren van verzen. Leerlingen begonnen hun dag nog vóór zonsopkomst, onder het strenge oog van een leraar die niet terugdeinsde voor lijfstraffen. Hoe zag dat Romeinse onderwijs er in de praktijk uit?

Afgekeken bij de Grieken

In de beginperiode kregen Romeinse kinderen thuis les, meestal van hun vader. Na de verovering van Griekenland in de tweede eeuw v.C. raakten de Romeinen echter diep onder de indruk van het Griekse onderwijssysteem. Griekse krijgsgevangenen en slaven werden naar Rome gebracht om als huisleraar te werken. Dat betekende het begin van een nieuw soort onderwijs.

Niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Sommige vrijgelaten slaven en voormalige gevangenen begonnen later hun eigen scholen. Die bestonden vaak uit niet meer dan een paar krukjes en één leraar. Soms huurde hij een achterkamer van een winkelier, maar meestal gaf hij buiten les. Dat zorgde geregeld voor overlast: de luide stem van de leraar weerklonk tussen de huizen, tot ergernis van de buurtbewoners. Soldaten grepen dan soms in en joegen de klas uiteen.

Onderwijs was een privilege

Slechts weinig kinderen bereikten de leeftijd waarop ze naar school konden. Volgens schattingen overleed ruim de helft vóór hun tiende verjaardag, en een derde haalde zelfs het eerste levensjaar niet. Veel kinderen moesten bovendien al op jonge leeftijd werken en hadden geen tijd om onderwijs te volgen.

Lees meer over het eerste onderwijs. Zo ging ging het eraan toe in het oude Egypte en de Middeleeuwen.

Omdat lessen betaald moesten worden, was onderwijs voorbehouden aan welgestelde gezinnen, en vrijwel uitsluitend aan jongens. Meisjes kwamen zelden in Romeinse scholen terecht. Toch was dat voorrecht niet per se een genoegen: de klaslokalen stonden bekend om hun strenge tucht en harde leermeesters.

De focus op welsprekendheid en de klassieken

Onderwijs in het Romeinse Rijk was streng en eentonig. Herhaling en discipline bepaalden de toon. Jongens leerden lezen, schrijven, rekenen en filosofie, maar er was nauwelijks aandacht voor muziek, spel of lichamelijke opvoeding. Alles draaide om voorbereiding op een succesvolle loopbaan: welsprekendheid en kennis van de klassieken golden als de sleutel tot prestige.

Leestip: Deze 5 Romeinse uitvindingen gebruiken we nog dagelijks

Het kunnen citeren van beroemde auteurs gold in Rome als een teken van beschaving, en kon zelfs een carrière maken of breken. Daarom moesten leerlingen hele passages uit het hoofd leren, zodat ze altijd een passend citaat paraat hadden. Begrijpen wat de tekst betekende, was minder belangrijk dan hem foutloos kunnen reproduceren.

Discipline met de stok

Er was geen ruimte voor ondeugende kinderen en ook als je een versregel vergat, kon je de wind van voren verwachten. Kinderen kregen een tik met de stok of werden geslagen met de blote handen. Soms werden ze zelfs door de leraar met een gesel met touwen geslagen terwijl alle andere kinderen je moesten vasthouden.

Ook voor de leraar was het bestaan zwaar. Veel onderwijzers waren vrijgelaten slaven of voormalige krijgsgevangenen en stonden laag op de sociale ladder. Hun loon was bescheiden, waardoor velen er een bijbaan op nahielden. Alleen in de hoogste kringen genoot de leraar iets meer aanzien, maar echt respect kreeg het beroep zelden.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!