Door een recent gewezen vonnis zijn in het grootste deel van de Verenigde Staten grijze wolven weer een beschermde soort op grond van de Endangered Species Act.

Een rechter van een Amerikaanse districtsrechtbank in Oakland in de staat Californië oordeelde op 10 februari dat de U.S. Fish and Wildlife Service (de Amerikaanse evenknie van Staatsbosbeheer) onjuist had gehandeld door de wolven van de lijst te halen. Door dat besluit, dat in oktober 2020 (in de laatste periode van de regering-Trump) van kracht ging, waren de dieren niet meer beschermd op grond van federale wetgeving, omdat de wolvenstand in grote delen van het leefgebied zou zijn hersteld. Het besluit om ze van de lijst te halen werd gehandhaafd en voor de rechtbank verdedigd door de regering-Biden.

Lees ook: Ingevroren wolvenpup van 57.000 jaar oud gevonden in permafrost in Yukon, Canada

Volgens deskundigen komt het recente vonnis neer op een niet mis te verstane afkeuring van het beleid voor grijze wolven van de Amerikaanse overheidsinstantie. Dierenactivisten, wetenschappers en zelfs sommige jagers zijn te spreken over het vonnis, maar maken wel enkele kanttekeningen.

‘Dit is een mooie dag voor de wetenschap, voor wolven, voor ecosystemen en voor mensen die om wolven geven,’ aldus wolvenonderzoeker en hoogleraar milieustudies Adrian Treves van de University of Wisconsin.

Zo zijn de meeste vormen van het doden van wolven, zoals door de jacht of met vallen, op basis van het vonnis illegaal, behalve in de Northern Rockies. Dit is vooral van belang in de staten waar zich de Grote Meren bevinden, waaronder Wisconsin, waar in februari 2021 een omstreden wolvenjacht werd goedgekeurd waarbij 218 wolven werden gedood in minder dan drie dagen.

Maar op grond van eerdere wetgeving, waarop de recente rechtszaak geen betrekking had, is het vonnis niet van toepassing in de Northern Rockies, waar de staten Idaho en Montana onder vallen, het grootste deel van Wyoming, en delen van het oosten van Washington, het oosten van Oregon en het noorden van Utah. De dieren die daar leven, vallen nog steeds onder het beheer van de staten en niet die van de federale overheid. Bovendien werden in 2021 in de staten Idaho en Montana wetten van kracht waardoor de meeste beperkingen voor de wolvenjacht kwamen te vervallen. Alleen al in deze staten werden afgelopen voorjaar ruim vijfhonderd wolven gedood, op een totale populatie van zo'n 2.600 dieren, zo blijkt uit cijfers die werden bekendgemaakt door de overheid. En dat is alleen nog het officiële aantal, het werkelijke aantal gedode dieren ligt vermoedelijk hoger.

‘We zijn dolblij met het landelijk geldende vonnis, maar tegelijkertijd brengt het de alleen maar verslechterende situatie in de Northern Rockies onder de aandacht. Daar zijn drie staten tot het uiterste gegaan om de beperkingen op het heffen en om nieuwe manieren te introduceren voor het doden van wolven,’ aldus advocaat Ben Scrimshaw van de natuurbeschermingsorganisatie Earthjustice.

Maar niet overal wordt het vonnis met gejuich begroet. Sommige organisaties voor de veeteelt en de jacht, en staatsinstellingen voor natuurbehoud lieten weten teleurgesteld te zijn. Volgens hen is de wolvenstand hersteld in bepaalde gebieden in de Northern Rockies en rond de Grote Meren.

‘Het recente vonnis is strijdig met de gedachte achter de Endangered Species Act en maakt belangrijke tools voor het beheer van de wolvenstand onbruikbaar. Deze dieren vormen een enorme bedreiging voor landbouw- en veeteeltbedrijven, de plaatselijke economie en het behoud van vitale gebieden en natuurlijke hulpbronnen,’ stelt Kaitlynn Glover van de National Cattlemen’s Beef Association in een verklaring.

Zie ook: De Koning der Wolven en haar Welpen

Woordvoerder Vanessa Kauffman van de Fish and Wildlife Service laat weten dat de instantie het vonnis aan het bestuderen is en gaf verder geen commentaar of antwoord op andere vragen.

Dit is wat het vonnis in het algemeen betekent voor wolven, en wat er hierna te verwachten is.

Onder vuur

In het verleden werd op grote schaal jacht gemaakt op grijze wolven, die ooit in het grootste deel van Noord-Amerika voorkwamen. De dieren werden opzettelijk uitgeroeid door overheidsdienaren en rond 1950 was er in de Amerikaanse staten, uitgezonderd Alaska, alleen nog een populatie wolven in Minnesota. Sinds de jaren zeventig werden de dieren beschermd op basis van de Endangered Species Act. Hun aantal nam weer toe in het gebied rond de Grote Meren via natuurlijke uitbreiding en het opnieuw uitzetten van dieren vanuit Canada. Datzelfde gaat op voor de Northern Rockies en er werden rond 1995 ook opnieuw wolven in het midden van de staat Idaho en Yellowstone National Park uitgezet.

Sinds die tijd is het wolvenbeheer in de verschillende regio’s beurtelings een zaak geweest van de nationale overheid en de respectievelijke staten, waardoor de situatie zelfs voor de professionals op dit gebied complex en verwarrend is. In 2011 nam het Amerikaanse Congres wetgeving aan om grijze wolven van de lijst van beschermde soorten te halen in een groot deel van de Northern Rockies en in 2017 besloot de Fish and Wildlife Service hetzelfde voor de staat Wyoming. De regering-Trump volgde dit voorbeeld met een besluit dat in oktober 2020 bekend werd gemaakt.

Verschillende milieuorganisaties en organisaties van Native Americans spanden daarop een rechtszaak aan tegen de federale overheid. Naar hun zeggen was het besluit van de regering-Trump om de dieren van de lijst te verwijderen op verschillende punten in strijd met de Endangered Species Act. De bevoegde districtsrechtbank, van het Northern District of California, bleek het met hen eens.

‘Alle argumenten van deze overheidsinstantie om het wolvenprobleem te laten rusten werden verworpen,’ vertelt Jamie Rappaport Clark, president en CEO van Defenders of Wildlife, een van organisaties die de zaak had aangespannen. ‘Het is een behoorlijk stevige verwerping van de manier waarop de staat de wolven beheert.’

Mexicaanse grijze wolven (een ondersoort van de grijze wolven) en rode wolven (een aparte soort) vielen niet onder het besluit uit oktober 2020 om wolven van de beschermde lijst te halen. Zij bleven bedreigde diersoorten.

De rechtbank verwierp verschillende overwegingen van de overheidsinstantie om de wolven niet langer als bedreigd te beschouwen, zoals het argument dat grijze wolven geen ‘soort’ zijn volgens de definitie van de Endangered Species Act omdat de dieren ook voorkomen in veel andere landen en hun leefgebied niet beperkt is tot de VS. Omdat de dieren ‘in een groot deel van hun leefgebied’ niet voorkomen, sneed ook het argument van de instantie dat de soort zich heeft hersteld geen hout, concludeerde de rechter. Volgens wolvenonderzoeker Dan MacNulty van de Utah State University besloot de rechtbank daarnaast dat het onterecht was dat de overheidsinstantie geen rekening had gehouden met bedreigingen voor wolven die buiten de belangrijkste populaties in de Northern Rockies en het gebied rond de Grote Meren leven.

Gevreesde roofdieren

Bepaalde invloedrijke organisaties in de Northern Rockies willen om diverse redenen niet dat er grote populaties wolven in hun staat leven. Zo vrezen veetelers dat de wolven het op hun kuddes hebben voorzien, hoewel hier relatief weinig voorbeelden van zijn. Volgens wetenschappers zijn er bovendien middelen om dit te voorkomen, zoals het inzetten van waakhonden en het beschermen van stallen en weilanden. Jagers stellen daarnaast dat wolven de elandenpopulatie aantasten, hoewel op de meeste plekken waar wolven werden gedood in Montana de elandenpopulatie op of boven het gewenste niveau is, aldus MacNulty.

Bovendien zijn de federale overheid en regelgeving niet erg populair in de plattelandsregio’s in het westen van de VS; veel mensen zien de wolvenkwestie vanuit dat perspectief.

Het behoud van wolven is steeds meer een kwestie geworden die tweespalt veroorzaakt en de wetgevende instanties van de staten Idaho, Montana en Wyoming hebben pogingen gedaan om het aantal wolven drastisch te laten inkrimpen. Sinds het voorjaar van 2021 hebben jagers en vallenzetters in deze drie staten (en vooral in Montana) 24 wolven gedood die het gebied van het Yellowstone National Park waren uitgelopen. Dit leidde tot grote verontwaardiging onder wetenschappers, pleitbezorgers van wolven en miljoenen mensen die naar de parken gaan om een glimp van de dieren op te vangen.

Carter Niemeyer, een gepensioneerde natuurbeheerder uit Idaho die zich gedurende zijn loopbaan veel bezig heeft gehouden met het beheer van roofdieren, zegt dat de situatie slechter is dan hij ooit had gedacht. Deze staten luisteren niet naar wetenschappers of natuurbeheerders, stelt hij.

Bovendien vreest hij dat de toename van de jacht en het loslaten van op wetenschappelijke inzichten gebaseerd beheer in de Northern Rockies het beheer vanuit de staten in het algemeen een slechte naam bezorgt, waardoor er waarschijnlijk meer federale beschermingsmaatregelen worden genomen.

‘Ik loop al een hele tijd mee en ik heb nog nooit zo'n grote aanval op wolven meegemaakt,’ aldus Clark, die ook van 1997 tot 2001 aan het hoofd van de Fish and Wildlife Service stond.

Sommigen vrezen echter dat het heen-en-weergeschuif van de bescherming door soms de staten en dan weer de federale overheid leidt tot een grotere polarisatie van voor- en tegenstanders.

‘Niemand heeft er baat bij wanneer de federale beschermingsmaatregelen af en aan gelden, ook de wolven niet,’ stelt Jennifer Raynor, die aan de Wesleyan University onderzoek doet naar de economische en sociologische aspecten van het behoud van wolven. ‘Voor goed beheer is voorspelbaarheid en langetermijndenken noodzakelijk, en dat is niet mogelijk wanneer de regelgeving steeds verandert.’

Wat nu?

De Fish and Wildlife Service beoordeelt de status van de wolven in de Northern Rockies opnieuw, wat er in theorie toe zou kunnen leiden dat ook zij weer op de lijst met beschermde soorten worden gezet. Sommigen vinden dat dit niet snel genoeg kan gebeuren.

‘De wolven kunnen niet wachten op een nieuwe beoordeling, zij hebben het moeilijk,’ aldus Clark.

Defenders of Wildlife en andere organisaties hebben de Amerikaanse minister van Binnenlandse Zaken, Deb Haaland, opgeroepen om een noodmaatregel te nemen om de wolven in de Northern Rockies weer op de beschermde lijst te zetten. Zij heeft de bevoegdheid om dat te doen, maar het zou flinke politiek nadelige gevolgen kunnen hebben.

Haaland zelf liet weten dat de bescherming van wolven haar na aan het hart ligt in een ingezonden artikel dat op 7 februari in USA Today verscheen.

‘Wetgeving die onlangs werd aangenomen in bepaalde staten in het westen van het land vormt een ondermijning van het werk van door de staat aangestelde natuurbeheerders. Deze zorgt namelijk voor een forse afname van de wolvenpopulatie, bijvoorbeeld door het opheffen van de limiet voor het aantal gejaagde dieren, het verbod op het gebruik van aas, verbod op het zetten van vallen, het verbod om ‘s nachts te jagen en het verbod op het inzetten van honden,’ schreef Haaland. ‘Het waren dit soort factoren die de wolven in de vorige eeuw bijna de das omdeden.’