In een regio die zich over het hele Pacifische Noordwesten van de VS en Canada uitstrekt, zuchten dertien miljoen mensen onder een extreme hittegolf die alle warmterecords in steden als Portland en Seattle heeft verbrijzeld, met temperaturen die afgelopen weekend en het begin van deze week tot ruim boven de veertig graden Celsius stegen.

Dankzij een ‘hittekoepel’ waaronder de extreme hitte blijft hangen, zijn talloze mensen die thuis geen airconditioning hebben gedwongen om naar speciale opvangcentra te gaan en zich zo tegen de gevaarlijk hoge temperaturen te beschermen. Verwacht wordt dat de hitte ook deze week nog aanhoudt.

De gemeente King County in de staat Washington, waartoe Seattle behoort, publiceerde onlangs een hittekaart waaruit bleek dat armere wijken, waar minder bomen zijn geplant, meer last hebben van de gevaarlijk hoge temperaturen dan rijkere en lommerrijke buurten. Nu dit soort hittegolven als gevolg van de klimaatverandering waarschijnlijk steeds vaker zullen plaatsvinden, moeten steden meer maatregelen nemen om op de gezondheidsrisico’s van hittegolven te kunnen reageren.

Dan Douthit, voorlichter van het Portland Bureau of Emergency Management, zegt: “Als stad zijn we actief bezig met de klimaatverandering.” Naast extreme hitte wordt het gebied volgens hem ook geconfronteerd met bosbranden, die er vorig jaar voor zorgden dat Portland voor even de stad met de slechtste luchtkwaliteit in de VS was.

Wat is een 'hittekoepel'?

Het woord ‘hittekoepel’ geeft vrij goed aan waar het om gaat: een gebied van hoge luchtdruk die als een koepel boven een bepaald gebied blijft hangen en de warmte als een deksel vasthoudt. Uit onderzoek van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) blijkt dat dit soort hittegolven zich vaker voordoen in jaren waarin ook het weersfenomeen La Niña plaatsvindt, zoals in 2021. Tijdens een La Niña is het zeewater in het oosten van de Grote Oceaan koeler en in het westen ervan warmer dan gebruikelijk. Het temperatuurverschil leidt tot winden die zwoele, tropische lucht vanuit het westen naar het oosten meevoeren. Uiteindelijk wordt die warme lucht in de ‘straalstroom’ opgenomen, een snelle wind die op grote hoogte tegen de wijzers van de klok in rond de wereld raast en ook het Pacifische Noordwesten van de VS en Canada bereikt.

“Als er een hogedrukgebied boven het Westen ontstaat, houdt dat gebied de warmte boven dat gebied vast,” zegt Andrea Bair, voorlichtster voor de regio west van de Amerikaanse National Weather Service.

“Een hittekoepel is eigenlijk een deksel dat op een bel warme lucht ligt. Het weersfenomeen zelf is de hittegolf, waarbij meerdere dagen en nachten achter elkaar extreem warme temperaturen optreden,” zegt zij.

Volgens haar wordt de hittegolf ditmaal in stand gehouden door een hittekoepel. Hogedrukgebieden nestelen zich zowel in de zomer- als wintermaanden vaak boven het Westen, maar volgens Bair is het “ongebruikelijk om hittegolven al zo vroeg in het jaar mee te maken.”

Enkele weken geleden leidde een hittekoepel eveneens tot extreem hoge temperaturen in het Amerikaanse Zuidwesten. De temperatuur in Las Vegas steeg tot een recordhoogte van 46,6°C, in de stad Palm Springs was het zelfs even boven de 50°C.

“Het ging daar om hetzelfde hogedrukpatroon dat nu boven het hele Westen blijft hangen,” zegt Bair.

Verwacht wordt dat de huidige hittegolf boven het Noordwesten de komende dagen zal afzwakken, maar “rond de vierde juli [Independence Day in de VS] voorspellen de modellen een nieuwe hittegolf,” aldus Bair.

Komt het door de klimaatverandering?

De wetenschap is duidelijk over de invloed van de klimaatverandering op warme weersomstandigheden: ze zal tot extremere hittegolven leiden en die hittegolven zullen vaker voorkomen. Volgens de National Climate Assessment van 2017 is de gemiddelde oppervlaktetemperatuur in de VS sinds het einde van de negentiende eeuw gestegen, terwijl sinds de jaren zestig hittegolven steeds vaker voorkomen. Wetenschappers verwachten dat de VS halverwege deze eeuw twintig tot dertig dagen per jaar temperaturen boven de 32 graden zal tellen. In 2050 zullen steden op het noordelijk halfrond in een klimaatzone liggen die vergelijkbaar is met die van huidige steden die duizend kilometer verder naar het zuiden liggen.

De VS is niet de enige regio die zucht onder extreme hitte. In Rusland zijn vele hitterecords gebroken in steden in het Noordpoolgebied.

Verwacht wordt dat de opwarming van de aarde als gevolg van het verstoken van fossiele brandstoffen in 2050 zal hebben geleid tot een stijging van de gemiddelde oppervlakte temperatuur in het Pacifische Noordwesten met meer dan drie graden Celsius.

“Het aantal extreem warme dagen zal aanzienlijk toenemen. Vroeger waren die zeldzaam, maar als je de gemiddelde temperatuur met slechts een paar graden verhoogt, beland je opeens in een heel nieuwe wereld,” zegt Daniel Swain, klimaatwetenschapper aan de University of California in Los Angeles.

Volgens Bair is het lastig om één specifieke weersgebeurtenis in direct verband te brengen met de klimaatverandering, maar volgens haar luidt de voorspelling dat hittegolven in de toekomst langer zullen duren en intenser zullen worden.

“Perioden van extreme warmte zijn weersgebeurtenissen die nog het makkelijkst met de opwarming van de aarde in verband gebracht kunnen worden,” zegt Swain.

Wanneer hitte en droogte tegelijkertijd optreden, kan daardoor een vicieuze cirkel ontstaan waarbij de beide weerspatronen elkaar versterken. Het vocht in de bodem kan de uitwerking van de hitte verzachten, als zweet dat een warm lichaam koelt, maar nu de bodem in grote delen van het Amerikaanse Westen kurkdroog is, kan die hitte ongehinderd de lucht verder opwarmen.

“Je hebt dan te maken met een toegevoegde vicieuze cirkel van hittegolven en droogteperioden, die nog wordt versterkt door de klimaatverandering én de lineaire trend van de opwarming van de aarde,” zegt Swain.

Hij verwacht meer extreme hittegolven in de toekomst. Zelfs als de aarde met slechts een half graadje opwarmt, zal dat “de kans op extreme weersepisoden in de regio en elders op aarde aanzienlijk verhogen,” zegt hij.

Ook als de wereld de uitstoot van broeikasgassen drastisch terugdringt, zal de toekomst waarschijnlijk extremere hittegolven in petto hebben. En dat heeft gevolgen voor de volksgezondheid. Uit een onderzoek dat in de afgelopen maand mei is verschenen in het tijdschrift Nature Climate Change, kan 37 procent van alle sterfgevallen als gevolg van hittegolven tussen 1991 en 2018 worden toegeschreven aan de klimaatverandering.

“Ik hoop dat we nog maar een paar decennia met een verhoogd risico op zulke extreme hitte zullen meemaken, maar dat gebeurt alleen als we er iets aan doen,” zegt Swain.

Houden mensen het vol?

De huidige hittegolf komt op een moment dat het hele Westen van de VS nog altijd kampt met een historische droogte.

“De bodemvochtigheid in het Noordwesten is grotendeels verdampt. Dus deze nieuwe ronde van hitte zou de ‘nagel aan de doodskist’ kunnen betekenen voor het graasland en het droge akkerland dat tot nu toe ternauwernood kon overleven,” schrijft Brad Rippey, meteoroloog van het Office of the Chief Economist van het Amerikaanse ministerie van Landbouw, in een e-mail.

Door de vegetatie nog verder uit te drogen zou de hittegolf bovendien het gevaar van bosbranden in het Westen kunnen verhogen. Vorig jaar zijn als gevolg van bosbranden in het Pacifische Noordwesten honderden huizen verloren gegaan. “Telkens wanneer de vegetatie kurkdroog wordt, speelt dat een belangrijke rol in de kans op bosbranden,” zegt Erica Fleishman, ecologe aan de Oregon State University.

De komende tijd werken functionarissen vooral aan het opvangen van problemen op het gebied van de volksgezondheid. Heel jonge en heel oude mensen, zwangere vrouwen en mensen met chronische aandoeningen lopen het meeste risico om aan een gevaarlijke hittestuwing of -slag te bezwijken.

“Dit is een ongekende gebeurtenis,” zegt Kate Hutton, woordvoerder van het Office of Emergency Management van de stad Seattle. “We verwachten gevolgen voor het stroomnet en meer aandoeningen die met de warmte te maken hebben.”

Volgens haar heeft Seattle speciale afkoelruimten in bibliotheken en buurtcentra ingericht, waar bewoners toegang hebben tot airconditioning. In de normaliter koele regio waarin Seattle ligt, wonen veel mensen zonder airconditioning thuis. Sinds het begin van de officiële meteorologische metingen is de temperatuur in de stad op slechts drie dagen tot boven de 100°F (37,7°C) gestegen.

Volgens Douthit kunnen de inwoners van Portland het gewone alarmnummer bellen voor meer informatie en hulp bij vervoer. “We moedigen mensen aan om even bij die eenzame buurman of -vrouw langs te gaan, om te kijken of alles goed is,” zegt hij. “We willen gewoon dat iedereen die misschien geïsoleerd is, weet dat er plekken zijn waar men naartoe kan gaan.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com