Wanneer de populatie van een soort is geslonken tot nog maar een paar exemplaren, houdt de wereld zijn adem in als de laatste overlevende sterft. Dat was ook het geval met Sudan, het laatste mannetje van de noordelijke witte neushoorn, die eerder deze zomer overleed.
Maar uit nieuw onderzoek dat vorige week werd gepubliceerd in het tijdschrift Biological Conservation, blijkt dat acht zeldzame vogelsoorten waarschijnlijk al in alle stilte zijn uitgestorven.
Tijdens het acht jaar durende onderzoek, dat werd gefinancierd door de ngo BirdLife International, werden 51 ernstig bedreigde vogelsoorten onderzocht en werd ontdekt dat acht van deze soorten inmiddels als uitgestorven of bijna uitgestorven kunnen worden beschouwd. Drie soorten waren geheel verdwenen, één soort kwam niet meer in het wild voor en vier soorten waren vrijwel of mogelijk al geheel verdwenen.
Eén soort, de Spix’ ara, stond model voor de hoofdpersoon in de animatiefilm Rio (2011), waarin het verhaal wordt verteld van een ara in gevangenschap, die met zijn laatste nog in het wild levende soortgenoot paart. Volgens het nieuwe onderzoek kwam de film een decennium te laat uit, want de onderzoekers schatten dat de laatste wilde Spix’ ara rond het jaar 2000 is uitgestorven. Er leven nog wel zo’n zeventig exemplaren in gevangenschap.
De International Union for Conservation of Nature (IUCN), de internationale database die dierenpopulaties bijhoudt, en BirdLifeInternational, die geregeld tellingen voor de IUCN uitvoert, zeggen nu dat drie vogelsoorten officieel als uitgestorven beschouwd moeten worden: de cryptische boomjager uit Brazilië, die voor het laatst in 2007 werd gespot; de eveneens uit Brazilië stammende Novaes-bladspeurder, die in 2011 voor het laatst werd gezien; en de Hawaïaanse po’ouli, die in 2004 voor het laatst in het wild werd aangetroffen.
Sinds 1500 zijn volgens schattingen van de onderzoekers 187 vogelsoorten uitgestorven. In het verleden zijn soorten die op eilanden leven het meest kwetsbaar gebleken. Iets minder dan de helft van de uitstervingen die de onderzoekers noemen, werd veroorzaakt door de komst van invasieve soorten, die op eilanden vaak veel verwoestender huishouden dan op het vasteland. Bijna dertig procent van de uitstervingen werden volgens de studie veroorzaakt door het jagen op en vangen van vogels ten behoeve van de handel in exotische huisvogels.
Maar natuurbeschermers maken zich zorgen over het feit dat een nieuwe golf van uitstervingen kan worden veroorzaakt door niet-duurzame houtkap en landbouw.
“Onze resultaten bevestigen dat er een toenemende golf van uitstervingen op de continenten plaatsvindt, vooral aangedreven door habitatverlies en -verstoring als gevolg van niet-duurzame land- en bosbouw,” aldus Stuart Butchart, hoofdwetenschapper van BirdLife en hoofdauteur van de nieuwe studie, in een persverklaring.
In het Amazonegebied, waar veel van deze vogelsoorten ooit in groten getale voorkwamen, is ontbossing een groeiend probleem. Volgens schattingen van het Wereldnatuurfonds (WWF) is tussen 2001 en 2012 meer dan zeventien miljoen hectare bos in het gebied verloren gegaan. En in een hoofdcommentaar dat afgelopen maart in het vakblad Science Advances verscheen, werd gesteld dat het Amazonegebied in ecologische zin op de rand van een onomkeerbare verandering balanceert: als veertig procent van de regio ontbost raakt, zal dit ecosysteem volgens de wetenschappers onherstelbaar worden beschadigd.
Biologe Luisa Arnedo, projectmedewerkster van de National Geographic Society, legt uit dat vogels extra kwetsbaar voor uitsterving kunnen zijn wanneer ze worden geconfronteerd met habitatverlies, omdat ze in ecologische niches leven, waar ze alleen een heel specifiek menu van prooien vinden of hun nesten alleen in bepaalde boomsoorten bouwen.
“Zodra zo’n habitat is verdwenen, sterven de vogels uit,” zegt ze.
Een teruglopend aantal vogelsoorten kan het probleem van ontbossing volgens haar nog verergeren. Veel vogels verspreiden de zaden van bomen en planten en bestuiven ze, waardoor ze bossen nieuw leven in kunnen blazen.
Volgens BirdLife is er meer onderzoek nodig om er honderd procent zeker van te zijn dat de vier genoemde vogelsoorten inderdaad geheel zijn uitgestorven, maar sinds 2001 is geen van de vogels meer in het wild gespot. In zeldzame gevallen zijn diersoorten die als uitgestorven werden beschouwd, toch weer in het wild aangetroffen.
Zo werd vorig jaar voor het eerst sinds de soort tachtig jaar geleden voor uitgestorven werd verklaard, weer een Vanzolini-kaalgezichtssaki in het reusachtige Amazonewoud ontdekt – een succesverhaal dat helaas maar zelden voorkomt.
Lees meer over het National Geographic Jaar van de Vogel
