FRESNO COUNTY, CALIFORNIË
Vorige zomer werd het echt heel erg warm in de Central Valley van Californië. Dagenlang steeg de temperatuur tot bijna 38 graden – ver boven het dertigjarig gemiddelde.
Aan de zuidpunt van de vallei hadden veel telers nog maar pas hun tomaten ingezaaid, waardoor de hittegolf op precies het verkeerde moment toesloeg. Tomatenplanten zijn niet bijzonder kwetsbaar, maar er zijn grenzen – vooral als ze nog jong zijn en hun stekelige gele bloesems in bloei staan. Het gevolg was dat veel planten zichzelf ‘uitschakelden’ en aan de stokken verwelkten. De bloemen die al bestoven waren, vielen gewoon af en produceerden geen nieuwe tomaten.
Landbouwers kampen voortdurend met ongunstige weersomstandigheden. Maar door de klimaatverandering worden die omstandigheden steeds intenser, waardoor het moeilijker wordt om populaire voedselgewassen als tomaten te verbouwen. De gevolgen van de klimaatverandering zijn soms overduidelijk, zoals het feit dat hittegolven in Californië nu 150-maal vaker zullen voorkomen dan voorheen. Maar soms toont het veranderende klimaat zich op minder zichtbare manieren, bijvoorbeeld in een aanhoudende droogte. Telers in de Central Valley kampen inmiddels met een ernstig tekort aan water. En de steeds warmere winters zorgen ervoor dat plaagdieren zich steeds verder naar het noorden laten zien, ook in gebieden waar veel tomaten worden verbouwd.
De klimaatverandering is momenteel niet het allergrootste probleem voor Californische boeren, maar wel voor de landbouwexperts in de wereld. Zij weten dat boeren het door de klimaatverandering steeds lastiger zullen krijgen.
‘Normaliter hebben we te maken met één probleem per keer,’ zegt Mike Montna, voorzitter van de California Tomato Growers Association. Maar nu ‘lijkt het alsof we met talloze problemen tegelijkertijd van doen hebben.’
Ook de teelt van tomaten – een van de populairste voedselgewassen in de VS – begint nu de druk van de klimaatverandering te voelen. Zo had de hittegolf van 2021 enorme gevolgen: tegen het einde van het seizoen hadden telers in de staat zo’n tien procent minder tomaten geproduceerd dan werd verwacht. Dat klinkt misschien niet als een ramp, maar dat was het wel. Want Californië produceert negentig procent van de bliktomaten in de VS – het op één na waardevolste groentegewas dat de staat exporteert. Een daling van tien procent in de oogst van dit type tomaten – die worden verwerkt tot ketchup en pizza- en pastasaus – heeft grote gevolgen. Ondanks de aanhoudende droogte hoopt men dit jaar op een goed tomatenjaar.
Gezonde tomaten
De Amerikanen zijn geobsedeerd met tomaten. Na de aardappel is het het meest gegeten voedselgewas: de gemiddelde consument in de VS eet bijna veertien kilo tomaten per jaar, oftewel een vijfde van zijn of haar totale groentenconsumptie. En het landbouwsysteem dat er voor zorgt dat de Amerikanen het hele jaar door van tomaten kunnen genieten, is verbluffend. ‘De mensen zijn gewoon dol op tomaten,’ zegt Montna.
Vaak eten mensen tomaten niet vers maar in gepelde en ingeblikte vorm of in de vorm van pasta- of pizzasaus, tomatensoep en allerlei andere producten die van tomaten worden gemaakt. In de VS komen bijna al die bliktomaten – ruim dertig procent van de wereldproductie – uit een smalle, 480 kilometer lange strook land in Californië die zich uitstrekt van Bakersfield tot Yolo County: de Central Valley.
‘Wat klimaat betreft is Californië behoorlijk uniek,’ zegt Tapan Pathak, agronoom en klimaatexpert aan de University of California in Davis. De lange, zonnige zomers met weinig tot geen neerslag vormen ‘de vrijwel perfecte omstandigheden voor de tomatenteelt,’ legt hij uit. (Tomaten kunnen niet goed tegen regen op hun bladeren).
In combinatie met zijn van oudsher zeer vruchtbare bodem trok dat klimaat begin twintigste eeuw, talloze tomatentelers aan. Maar dankzij reusachtige infrastructuurprojecten van de federale overheid en van de staat kregen boeren in de hele staat destijds meer dan voldoende water toegewezen. Met de projecten werden grote hoeveelheden water uit het vochtiger noorden van de staat naar het drogere zuiden gepompt.
Maar dat water is in de loop der jaren steeds schaarser geworden, zowel om politieke redenen (niet alleen in Californië maar in het hele Westen van de VS wordt er veel te veel water verbruikt) als vanwege de klimaatverandering. Door de gestage opwarming van de aarde begint Californië tekenen van woestijnvorming te vertonen, met grote gevolgen voor de te verwachten neerslag.
Zo stelde een team van klimatologen vorig jaar vast dat de regio gevangen zit in een ‘megadroogte’, die ondanks korte intervallen met normale neerslagpatronen al sinds 2000 duurt. De afgelopen twee decennia vormden tezamen de meest intense droogteperiode in de laatste 1200 jaar, zo concludeerden ze. En er bestond geen twijfel over dat de klimaatverandering deze droogte intenser, langduriger en waarschijnlijker had gemaakt.
Tomatenteelt onder druk
De realiteit van deze droogte drong vorige zomer pas echt door toen het gebied werd geteisterd door een ongekende droogte. Veel boeren kregen slechts een fractie van het water dat ze normaliter door de federale overheid en de staat kregen toegewezen, áls ze al water ontvingen.
De tomatentelers hebben hun waterverbruik al drastisch teruggebracht: sinds het begin van de jaren 2000 zijn de meeste telers overgestapt op ondergrondse druppelirrigatie, waarbij water en kunstmest via dunne buisjes in de bodem direct naar de dorstige wortels van de planten wordt gevoerd. Door deze nieuwe benadering wordt veel minder water verbruikt en kan de oogst in de loop van tien jaar tot wel dertig procent hoger uitvallen – volgens Pathak een ongelooflijke vooruitgang in de opbrengst per liter water.
Maar veel verder valt het waterverbruik niet terug te dringen. Omdat er nu minder water beschikbaar is, moeten telers lastige keuzes maken met betrekking tot de inzet van dat schaarse water.
Ook Aaron Barcellos heeft daarmee te maken. Op zijn familieboerderij van ruim drieduizend hectare in de buurt van Firebaugh verbouwt hij zo’n achthonderd hectare aan tomaten per jaar, te midden van een lappendeken van akkers met andere gewassen, waaronder katoen, asperge, amandelen en talloze soorten fruit en groenten.
Maar vorig jaar werd hij zwaar getroffen door het watertekort. De familie kon slechts 365 hectare tomaten inzaaien en dit jaar hebben ze nog maar 214 hectare aan tomaten geplant, net genoeg om te voldoen aan verplichtingen tegenover de fabrieken in de buurt waar de tomaten worden ingeblikt.
Op een van de weinige akkers die onlangs met tomaten zijn ingezaaid, scharrelt Moose, de chocoladebruine labrador van zijn zoon, tussen de jonge planten door, die flarden van een scherpe, kruidige geur afgeven.
‘Ik weet niet of ik volgend jaar meer planten kan inzaaien,’ zegt Barcellos. Door het gebrek aan water en de enorme toename van andere kosten op de boerderij – zoals brandstof voor tractoren en kunstmest, om nog maar te zwijgen van de inflatie – weet hij niet of het de moeite waard is om nog tomaten te verbouwen, tenzij de blikfabrikanten er een stuk meer voor gaan betalen. ‘Het is absoluut de watersituatie die nu voor de grootste hoofdbrekens zorgt,’ zegt hij.
Barcellos is lang niet de enige. In 2019 en 2020 produceerden de telers van Central Valley op ruim 92.000 hectare zo’n vijf miljoen kilo tomaten. Vorig jaar bedroeg het geplande areaal ruim 93.000 hectare, met een verwachte opbrengst van ruim 5,4 miljoen kilo. Maar naarmate het seizoen vorderde, werden die verwachting bijgesteld naar 5,3 en daarna naar nog maar 4,9 miljoen kilo.
Het is nog te vroeg om te weten hoe dit seizoen verder zal verlopen, maar R. Gregg Pruett, manager bij de Ingomar Packing Company in Los Banos, windt er geen doekjes om: ‘Ons doel voor dit jaar was om net zoveel tomaten in te blikken als vorig jaar, maar dat gaan we niet halen,’ zegt hij. ‘Daarvoor is het areaal aan ingezaaide tomaten gewoon niet groot genoeg.’ Hij schat dat er momenteel tussen de 83.000 en 87.000 hectare aan tomaten wordt verbouwd. Dat is weliswaar niet weinig (een areaal met de oppervlakte van de stad New York), maar lang niet genoeg om aan de vraag te voldoen.
De fabrieken van Ingomar draaien van juli tot oktober honderd dagen lang 24 uur per etmaal, en daarvoor hebben ze ongeveer zeshonderd ‘ladingen’ per dag nodig. Eén ‘lading’ bestaat uit twee aanhangwagens achter een truck, waarmee per keer 28 ton helderrode tomaten worden aangevoerd. Het plan om al die Californische tomaten te verwerken komt meteen op gang nadat het voorgaande seizoen is afgerond en bestaat uit een subtiel spel waarin alle betrokkenen proberen te raden wie hoeveel tomaten tegen welke prijs zou willen verbouwen, wanneer de vruchten rijp zullen zijn en welke van de tientallen variëteiten op welke momenten geoogst moeten worden om ze de juiste mix van zoet- en zuurheid en het juiste gehalte aan sap en smakelijk vruchtvlees te bezorgen.
Een hittegolf zoals die van vorig jaar schopt al die plannen danig in de war. En de droogte die nu al jaren aanhoudt, maakt de zaken er nóg ingewikkelder op.
Onder een vier verdiepingen hoge stoomtank van glanzend roestvrij staal inspecteert Pruett de imposante machinerie die nodig is om tomaten vers van het veld om te toveren in enkele van ’s werelds meest gewilde groentenconserven. ‘De toekomst van dit gewas ziet er soms niet zo goed uit, vooral als je aan de droogte denkt. Maar dit is nog altijd de beste plek ter wereld om tomaten te verbouwen. Ik zie niet hoe Californië iets anders kan zijn dan het grootste areaal voor de tomatenteelt in de wereld,’ zegt hij.
Natuurlijk is het niet alleen de klimaatverandering die de tomatenteelt op zijn grondvesten doet schudden. De pandemie, wereldwijde problemen in leverantieketens, de Russische inval in Oekraïne en de inflatie zijn grote problemen die voor veel boeren belangrijker lijken dan de opwarming van de aarde.
Maar volgens Cassandra Swett, onderzoekster op het gebied van de tomatenteelt aan de University of California in Davis, is dat vaak de manier waarop de klimaatverandering zich kenbaar maakt: niet alleen door catastrofale bosbranden of hurricanes, maar op sluipender manieren. Eén enkele hittegolf of aanhoudende droogte zet een lange reeks van gevolgen in gang, van boerderij tot fabriek, van fabriek tot commerciële handelaar, en van commerciële handelaar tot regionale pizzafabrikant – en uiteindelijk tot de consument.
‘In het algemeen wordt de gezondheid van tomaten niet alleen aangetast door de directe uitwerkingen van de klimaatverandering, zoals de warmte, maar ook door indirecte gevolgen, zoals droogte en plantenziekten,’ aldus Swett.
‘Als er volgende winter niet méér regen valt, zitten we nog meer in de problemen,’ zegt Montna. ‘Dat is gewoon de waarheid.’
De tomatenketen
In Zachary’s Pizza, een kleine keten van vestigingen waar pizza’s in ‘Chicago-stijl’ worden gemaakt en verkocht, zijn tomaten de ware sterren. In de karakteristieke diepe bodem van elk van deze pizza’s wordt meer dan een halve kilo tomatensaus verwerkt. Dat betekent dat de kwaliteit en kwantiteit van de tomaten er echt toe doen. ‘Op ons gebied zijn Californische tomaten de beste in de wereld,’ zegt eigenaar Kevin Suto.
Tot dusver heeft Suto nog geen last gehad van hogere tomatenprijzen (of van de verkrijgbaarheid van de groente), maar hij maakt zich geen zorgen over een toekomst met een beperkte markt: ‘Wij hebben geen andere keuze. We zullen gewoon de tanden op elkaar moeten zetten en het doorstaan,’ zegt hij.
Rob DiNapoli, een van de eigenaars van Bianco DiNapoli, een merk van gepelde tomaten dat in de pizzasector zeer geliefd is, is het met Suto eens. ‘Tomaten zijn net als benzine. Als ze duurder worden, hebben mensen daar last van en moeten ze meer betalen, maar ze zullen niet stoppen niet met het consumeren van tomaten.’
Tony Montagnaro is mede-eigenaar van Pinyon, een restaurantje in Ojai, Californië, waar pizza’s met ingrediënten uit Californië worden geserveerd. ‘Uitstekende tomaten zijn hier gewoon het basisvoedsel,’ zegt hij. ‘Als er in de toekomst niet genoeg tomaten zijn, loopt de pizza misschien het gevaar om te veranderen in een seizoensgebonden gerecht.’
We blijven pizza’s eten
Geen tomatenteler die niet beseft dat het verbouwen van het rode fruit in de toekomst steeds uitdagender zal worden. In de laatste dertig jaar zijn er in de Central Valley gemiddeld vijf tot zeven dagen met temperaturen van boven de 37,8 graden Celsius gemeten, oftewel boven de psychologisch belangrijke grenswaarde van 100o Fahrenheit, waarboven tomatenplanten volgens Pathak ernstig in de problemen komen. Maar uit zijn onderzoek blijkt dat er tegen het einde van deze eeuw weleens veertig tot vijftig van zulke warme dagen per jaar zouden kunnen voorkomen.
En Sarah Smith, eveneens onderzoekster aan de University of California in Davis, kon aantonen dat zelfs één enkele dag boven de 43 graden kan zorgen voor een aanzienlijke teruggang in de opbrengst en kwaliteit van tomatenplanten en dat dit tomatentelers een verlies van één procent van hun inkomsten kost.
‘Het is niet zo dat de oogst mislukt, de gevolgen zijn niet rampzalig,’ zegt zij, ‘maar voor een boer die met smalle marges werkt, is elk verlies belangrijk.’
En het wordt steeds moeilijker om oplossingen te bedenken. Swett van de UC Davis en Tom Turini werken voortdurend met boeren samen om problemen op het gebied van klimaat en plantenziekten vóór te blijven.
Een veelbelovende benadering was ‘deficiet-irrigatie’. Turini testte hoeveel de telers op water konden besparen door hun tomatenplanten in de laatste paar maanden van het groeiseizoen – wanneer de stokken robuust en goed ontwikkeld zijn – een beetje minder water te geven dan de ideale hoeveelheid. Zijn eerste tests, die hij al zo’n tien jaar geleden uitvoerde, leken veelbelovend: het zag ernaar uit dat de telers hun planten tot wel de helft minder water konden geven maar de opbrengst vrijwel gelijk konden houden.
Maar in de loop der jaren zijn tomatenakkers steeds vaker belaagd door plantenziekten en plaagdieren. In de warmere winters als gevolg van het veranderende klimaat worden nieuwe ziekteverwekkers en schadelijke insecten in dit seizoen niet meer door de kou gedood.
Turini is nu bezig om het experiment voor de zekerheid te herhalen. Maar voorlopig ziet het ernaar uit dat tomaten die door een gebrek aan water zijn gestrest, ook extra kwetsbaar zijn voor ziekten en plaagdieren, zoals ook uitgeputte mensen vaker last hebben van verkoudheid en griep.
Hij hurkt neer om een krullerige plant die vol met kleine, keiharde en groene tomaatjes hangt, nader te inspecteren. Deze planten zijn ongeveer twee maanden geleden ingezaaid, en in juli zal hij ze aan een beperkt waterrantsoen onderwerpen.
Maar ook als zou blijken dat ‘deficiet-irrigatie’ niet werkt, dan zullen er nog altijd tomaten in de Valley worden verbouwd, zegt hij. Alleen wat minder. ‘De manier waarop we nu op water kunnen besparen, is misschien wel om gewoon wat minder tomaten te verbouwen,’ zegt hij.
Het is niet erg waarschijnlijk dat wetenschappers opnieuw een doorbraak zullen bereiken die zo’n directe impact heeft als druppelirrigatie. Maar genetici van de UC Davis en elders werken hard aan het vinden van winstmarges door het ontwikkelen van nieuwe variëteiten die beter tegen de droogte kunnen, weerbaarder tegen plantenziekten zijn en efficiënter groeien. Volgens Smith zijn ‘boeren supercreatief. Ze zullen zich aanpassen. De vraag is alleen of de consument bereid is meer voor tomaten te betalen’ om te tomatenteelt florerend te houden.
Maar pizzamaker Suto heeft alle vertrouwen in de toekomst. ‘Mensen zijn dol op pizza,’ zegt hij. ‘En ze zullen pizza’s blijven eten, wat er ook gebeurt.’
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
