Een halfjaar geleden begon een man aan een 9300 kilometer lange reis, om alarm te slaan over de ondergang van de Indiase rivieren.
Al enige tijd is er vanuit de media veel aandacht voor de vervuilde waterwegen van het subcontinent. De Ganges, een van de heiligste rivieren ter wereld, wordt beschouwd als het zwaarst vervuild. In heel India wordt ruim de helft van alle rivieren vervuild met afval, onbehandeld rioolwater en zelfs lijken, wat tot een crisis in de watervoorziening en volksgezondheid heeft geleid.
Diverse organisaties zijn inmiddels in actie gekomen. Jaggi Vasudev, beter bekend als Sadhguru, is een populaire yogi die in 1992 de spirituele organisatie Isha Foundation oprichtte. In 2017 wilde hij aandacht vragen voor de rampzalige staat waarin de Indiase rivieren zich bevinden, dus begon hij een landelijke campagne om de waterwegen van India op te schonen.
Tijdens een missie van een maand genaamd ‘Rally for Rivers’ verzamelde Sadhguru een groeiende schare aanhangers om zich heen terwijl hij zestien deelstaten doorkruiste en in heel India meer dan 146 openbare bijeenkomsten hield. Vanuit het hele politieke spectrum kreeg hij steun van lokale regeringen, media, beroemdheden en bedrijven, waardoor in totaal 160 miljoen mensen hun zorgen uitspraken over de vervuiling van de levensaders van India.
Hij sloot zijn campagne op 2 oktober 2017 af in Delhi, waar hij zijn officiële schoonmaakvoorstellen aan de premier en het ministerie van Milieu voorlegde.
De campagne kreeg internationale steun en werd geprezen als voorbeeld van een wereldwijde ecologische beweging. Op 22 maart, Wereldwaterdag, spreekt Sadhguru bij de Verenigde Naties in New York over zijn campagne.
Bomen planten
Na alle ophef rond de campagne stelde de organisatie een plan voor om aan weerszijden van alle Indiase rivieren een 1200 meter brede strook van bomen te planten. Sadhguru denkt dat dit de eenvoudigste manier is om de vervuilde waterwegen te revitaliseren, omdat de bomen de neerslag stimuleren en zo de grondwaterreservoirs kunnen aanvullen. Boomwortels stabiliseren de rivieroevers en voorkomen zo erosie, terwijl hun bladeren de rivieren voor de hete zon afschermen en voorkomen dat ze bij lage waterstanden en heet weer uitdrogen.
Hoewel het project steun heeft gekregen, is de blauwdruk niet onomstreden. Sommigen menen dat het te lang zou duren voordat de bomen voor de plaatselijke boeren van commercieel belang zouden worden. De voorgestelde bomenbuffer zou geen oplossing zijn voor ingrepen als stuwdammen, zandontginning en ontbossing, en de bomen zouden ook niets uitrichten tegen afvalwater dat direct in de rivieren wordt geloosd.
“Méér water door het planten van bomen kan helpen, omdat het leidt tot minder geconcentreerde vervuiling,” zegt Sandra Postel, directeur van het Global Water Policy Project en voormalig zoetwater-fellow van de National Geographic Society. “Maar in het algemeen zal dit het vervuilingsprobleem niet oplossen.”
Sommigen vinden dat het onderling verbinden van rivieren een beter alternatief is. Bij die oplossing zouden de Indiase rivieren via reservoirs en kanalen met elkaar verbonden worden om watervoorraden beter te kunnen beheren. Maar ook dat heeft zo zijn nadelen en zou evenmin de vervuiling zelf tegengaan. Voorlopig is nog niet besloten tot een definitieve oplossing.
Complexe relaties
India is een van de landen in de wereld met de grootste problemen op het gebied van waterbeheer. De Indiase rivieren worden bedreigd door het aftappen van water, ontbossing, vervuiling en klimaatverandering. Het debiet van de grote rivieren neemt af en veel rivieren die ooit het hele jaar door water voerden, liggen nu gedeelten van het jaar droog, waardoor bepaalde gebieden in India steeds meer op woestijnen gaan lijken.
Het watervolume in de rivieren, en daarmee het beschikbare watervolume, neemt gestaag af. In 1951 was per hoofd van de bevolking 5177 m3 zoetwater per jaar beschikbaar, in 2011 was dat cijfer gedaald tot slechts 1545 m3 per jaar. Problematischer nog is het feit dat maar een klein deel van dat water voor menselijke consumptie geschikt is: 938 m3 per jaar. Verwacht wordt dat dit cijfer rond 2025 tot slechts 814 m3 per jaar zal zijn afgenomen. En dat zal op zijn beurt leiden tot het uitsterven van soorten en de teloorgang van natuurlijke hulpbronnen.
De rivieren de Ganges, die door de geschiedenis heen een cruciale rol in de Indiase landbouw heeft gespeeld, en de Indus worden vaak genoemd als de meest bedreigde riviersystemen ter wereld. Beide waterwegen worden belaagd door ongekende vervuiling en plannen voor de bouw van meer stuwdammen.
De landbouw is de kurk waarop de Indiase economie drijft en water is van vitaal belang voor de Indiase bevolking. Maar in de huidige omstandigheden kan het land deze eeuw met de grootste watertekorten uit zijn bestaan worden geconfronteerd. Dat zou een ramp zijn voor ontelbare kleine boeren en op de lange termijn grote schade toebrengen aan het ecosysteem van het subcontinent.
In India wordt zeer verschillend gedacht over het belang van rivieren en in sommige traditionele geloven heerst de mening dat de Ganges krachtig genoeg is om zichzelf schoon te maken. In de grootste religie in India, het hindoeïsme, wordt deze rivier verbonden aan de godin Ganga, die van hemelse oorsprong zou zijn.
In de afgelopen tien jaar heeft fotograaf Giulio Di Sturco de Ganges voor zijn serie ‘Dood van een rivier’ vastgelegd. Zeven jaar geleden reisde hij naar het Indiase Kanpur, in de noordelijke deelstaat Uttar Pradesh. In Kanpur zijn duizenden leerlooierijen gevestigd, die de rivier hebben gebruikt voor het lozen van de chemicaliën waarmee ze het leer schoonmaken.
In deze regio zag Di Sturco mensen in de Ganges baden en zwemmen. Toen hij hen vroeg waarom ze in vervuild water zwommen, antwoordden verreweg de meesten dat ze geloofden dat het vervuilde water naar de bodem zonk, daar werd gefilterd en als schoon water weer aan de oppervlakte kwam.
“Het water zag eruit als olie en werd direct in de Ganges geloosd,” zegt Di Sturco. “Ze geloven nog steeds dat de Ganges de kracht heeft om zichzelf te schoon te houden.”
Li Yutong, die in de volgauto’s van Sadhguru’s ‘Rally for Rivers’ meereed, had tien jaar geleden dezelfde ervaring, toen hij in Calcutta de rivier de Hugli aanschouwde.
“Die rivier was één grote beerput, waarop alle mogelijke troep dreef,” schrijft Yutong in een e-mail. “Maar de mensen die erin baadden en er hun gebeden zegden, leek de vervuiling niet te deren.”
Toekomstperspectief
Vorig jaar stak rond deze tijd het politieke idee de kop op om de rivieren Ganges en Yamuna de status van rechtspersoon te verlenen. Het idee was bedoeld om de rivieren tegen de toenemende vervuiling te beschermen en hield in dat het vervuilen of anderszins schaden van deze waterwegen juridisch gelijkstond aan agressie, doodslag of moord.
Een paar maanden later werd het verzoek door het Indiase Hooggerechtshof afgewezen, met de argumentatie dat zo’n wet niet handhaafbaar zou zijn. Maar het is niet de eerste keer dat rivieren op deze manier zijn beschermd en het is mogelijk dat het idee opnieuw in India zal opduiken, zegt Postel.
“De Ganges is een van die rivieren waarbij de mensen hebben geprobeerd haar een stem te geven,” aldus Postel. “Het zijn ideeën die al geruime tijd spelen en het is een beweging die steeds sterker wordt.”
In de loop van de jaren bleef Di Sturco de Ganges in Kanpur fotograferen en zag hij het water geleidelijk aan schoner worden.
“Er is een nieuw soort bewustzijn aan het ontstaan,” zegt Di Sturco. Maar over het schoonmaken van de rivier zegt hij: “Ik denk dat ze heel erg snel moeten zijn. De Ganges is op sterven na dood.”
