Sinds de Kīlauea eerder deze maand begon uit te barsten, heeft deze vulkaan zowel gevaarlijke situaties als prachtige beelden opgeleverd. Rivieren van gesmolten gesteente hebben zich op het Big Island van Hawaï een weg door de directe omgeving van de vulkaan gebaand, terwijl fonteinen van roodgloeiende lava uit spleten spuiten en opborrelen.

Maar de vulkaan blijkt nog een ander spektakel in petto te hebben, namelijk blauw vuur.

Op video-opnamen die vorige week werden vrijgegeven door de USGS (United States Geological Service) is te zien hoe slierten van spookachtig blauw vuur uit scheuren in het wegdek lekken. Het buitenaards ogende verschijnsel wordt veroorzaakt door brandend methaangas, dat wordt gevormd door de oxidatie van dood plantenmateriaal. Het gas hoopt zich op in ondergrondse holen en spleten, vat vlam wanneer het naar de oppervlakte sijpelt en produceert daar de blauwe vlammen.

De blauwe vlammen zijn alleen ’s avonds en ’s nachts zichtbaar, en het is onduidelijk hoe wijdverspreid het fenomeen is en hoe lang het vuur zal blijven branden.

“Het is een vrij ongebruikelijk fenomeen,” zegt vulkanoloog Janine Krippner. “De enige andere plek die mij bekend is, bevindt zich in Indonesië.”

Rond de vulkaan Ijen in Indonesië zijn deze blauwe vlammen een veel alledaagser gezicht. Daar wordt het vuur veroorzaakt door zwavelhoudende gassen die vlamvatten door de hete vulkaanuitlaten. Blauwe vlammen zijn ook vastgesteld rond de vulkaan Dallol in Ethiopië, waar ze worden veroorzaakt door zwavelstof in de bodem van het gebied.

Een van de redenen dat er bij de uitbarsting van de Kīlauea blauw vuur ontstaat, is het feit dat de lava door de bebouwde kom stroomt, waar plantenmateriaal onder het asfalt van wegen en onder gebouwen ligt begraven. Onder normale omstandigheden komt bij de afbraak van dode planten en bomen methaangas vrij, dat langzaam aan de atmosfeer wordt afgegeven. Volgens Krippner fungeren geplaveide wegen als een soort afdekkap op het methaan, waardoor het gas zich in holen en spleten in hogere concentraties kan ophopen. Wanneer het door scheuren in de aangetaste wegen vrijkomt, komt het in aanraking met hitte en zuurstof, waardoor het gas vlamvat.

“De vlammen zien er eigenlijk heel vertrouwd uit, want het is precies hetzelfde soort vuur dat ook uit ons fornuis komt,” zegt geoloog Mika McKinnon.

Wanneer in beboste gebieden hele stukken vegetatie onder lava worden begraven, kan dat leiden tot explosies van opgehoopt methaangas waarbij “enorme keien en ander puin de lucht in kunnen worden geslingerd,” aldus een post op de Facebook-pagina van de USGS. “Deze explosies zijn onvoorspelbaar, en de enige manier om ze te vermijden is door niet te dicht bij de lavastromen te komen.”

“Zulke methaanexplosies zijn kort en zeer plaatselijk, wat betekent dat ze alleen gevaarlijk zijn als je je sowieso al veel te dicht bij een actieve uitbarsting bevindt,” zegt McKinnon.

Overstromingen door lava en giftige gassen die door de vulkaan worden uitgestoten behoren tot de meer gebruikelijke gevaren van vulkanen waarmee de eilandbewoners rekening moeten houden. Functionarissen op Hawaï houden ook de explosievere erupties vanuit de top van de Kīlauea in de gaten, waar grote rotsblokken door de opeenhoping van stoom met hoge snelheid weggeslingerd kunnen worden.