De Straat Drake is een van de verraderlijkste watermassa’s ter wereld. Toch weerhield dat zes reizigers er in december 2019 niet van de zeestraat over te steken in een roeiboot. Avonturier Fiann Paul leidde een team van atleten zo’n 965 kilometer over de winderige en met ijs bezaaide golven om Antarctica te bereiken. ‘Koud en nat,’ zo beschrijft Paul zijn reis. Het ergst zijn de korte golven die elkaar in rap tempo opvolgen: ‘Die komen als een muur op je af.’ Waarom is de Straat Drake zo onheilspellend?

Waarom is de zeestraat zo ruig?

De zeestraat is vernoemd naar de zestiende-eeuwse Britse ontdekkingsreiziger Sir Francis Drake, hoewel hij de zeestraat nooit is overgestoken. De eerste die daarin slaagde was de Nederlandse ontdekkingsreiziger Willem Schouten, in 1616.

Leestip: Hoe pinguïnpoep ervoor zorgt dat klimaatverandering op Antarctica wordt geremd

Bij de Straat Drake komen de Atlantische en Grote Oceaan samen in de Zuidelijke Oceaan, en er kunnen enorme stormen razen. Krachtige oceaanstromen veroorzaken in de Straat Drake wilde golven, die schepen soms behoorlijk in de problemen kunnen brengen.

De zeestraat is zo ruig, omdat de Zuidelijke Oceaan, die heel Antarctica omcirkelt, niet wordt onderbroken door land. Stevige windstromen kunnen dus zonder obstakels over de planeet razen. Daarnaast ligt de zeestraat in een seismische zone, waardoor de regio gevoelig is voor aardbevingen.

Hoe de Straat Drake de aarde beschermt

De Straat Drake speelt een belangrijke rol in het koelen van Antarctica. Dat zegt Alberto Naveira Garabato, fysisch oceanograaf van de University of Southampton (VK). Omdat er geen landbrug is naar Zuid-Amerika, is het voor warme lucht veel moeilijker om de zuidpunt van de aarde te bereiken.

Leestip: Filmmaker Bertie Gregory leefde maandenlang tussen de keizerspinguïns op Antarctica

Uit klimaatmodellen blijkt dat het ontstaan van de Straat Drake, tientallen miljoenen jaren geleden, significant bijdroeg aan het kouder worden van Antarctica. Volgens Naveira Garabato merk je het verkoelende effect van de zeestraat als je eroverheen vaart. ‘Je komt plotseling in deze ijzige wereld terecht,’ verklaart hij. ‘Dat gebeurt heel snel, in slechts enkele uren.’ Die snelle overgang laat zien hoe groot de invloed van de zeestraat is op de temperatuur van het zuidpoolgebied.

De verkoelende werking van deze unieke plek helpen de aarde te beschermen. Als Antarctica sterk zou opwarmen en al het landijs zou smelten, zou het zeeniveau met zo’n zestig meter stijgen.

Koolstofopname in de oceaan

Daarnaast is de Straat Drake een smeltkroes van koolstofopslag. Dat vertelt fysisch oceanograaf Karen Heywood van de University of East Anglia (VK), die onderzoek deed naar de aanwezigheid van koolstofdioxide in Antarctica. In de zeestraat nemen de oceaanstromen koolstof mee de diepte in, waar het eeuwenlang kan worden opgeslagen.

Het opslagproces dat door Heywood en haar collega’s is bestudeerd, zou in de zeestraat weleens bijzonder efficiënt kunnen zijn in vergelijking tot andere plekken op aarde. Dat beaamt ook oceanograaf Lilian Dove van het Georgia Institute of Technology (VS).

Leestip: Is de ijsbeer bestand tegen het veranderende klimaat? Het lijkt er niet op

Uit haar onderzoek blijkt dat de oceaan in deze regio grilliger is, deels dankzij de hoge wind en onregelmatige vorm van de zeebodem. Dat heeft onder meer tot gevolg dat fytoplankton, een organisme dat koolstof opneemt uit de atmosfeer, in grote hoeveelheden de diepte in wordt gesleurd.

In totaal slaat de Zuidelijke Oceaan jaarlijks ongeveer 600 miljoen ton koolstof uit de atmosfeer op. Dat staat ongeveer gelijk aan een zesde van de jaarlijkse menselijke uitstoot.

Het Antarctische ecosysteem

De sterke oceaanstromen leveren daarnaast voedingsstoffen af waar verschillende organismen gebruik van maken, van plankton tot de grootste walvissen. ‘Het hele ecosysteem van Antarctica leunt erop,’ zegt Naveira Garabato.

Fiann Paul herinnert zich de pinguïns, dolfijnen en walvissen die hij en zijn team zagen toen ze eindelijk het einddoel van hun roeiavontuur bereikten: Charles Point aan het einde van het Antarctische Schiereiland. Per schip duurt het grofweg twee dagen om de Straat Drake te passeren, maar het kostte hen dertien dagen worstelen met één van de onstuimigste plekken op aarde.

Na al die stormachtige zeeën en grijze luchten, lonkte daar opeens het felle, witte ijs van Antarctica, met hier en daar een vleugje blauw. Paul vertelt dat sommige leden van de expeditie zo blij waren om het continent te zien na hun moeizame oversteek, dat ze tot tranen geroerd waren. ‘Het is zo’n mooie plek.’ Een plek die tegelijk levensgevaarlijk en levensnoodzakelijk is – voor Antarctica én voor de aarde.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!