Een opwarming van 1,5 °C heeft meer invloed en brengt veel meer kosten met zich mee dan verwacht, zo valt te lezen in een grondige beoordeling door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) die zondag in Incheon in Zuid-Korea werd gepresenteerd.
Het afgelopen decennium is het aantal recordbrekende stormen, bosbranden, droogtes, koraalverblekingen, hittegolven en overstromingen over de hele wereld schrikbarend toegenomen door een opwarming van slechts 1 °C. Uit het ‘Special Report on Global Warming of 1.5°C’ van het IPCC dat afgelopen zondag werd gepubliceerd en waarin meer dan zesduizend onderzoeken tegen het licht zijn gehouden, zal dit bij een opwarming van 1,5 °C nog erger en bij 2 °C vele malen erger worden.
Het IPCC meldde ook dat een opwarming van 1,5 °C al binnen elf jaar en bijna zeker binnen twintig jaar kan worden bereikt als de uitstoot van kooldioxide (CO2) niet drastisch wordt teruggebracht. Ook als hiermee onmiddellijk zou worden begonnen, zou dit een opwarming van 1,5 °C alleen maar vertragen en niet tegengaan.
"Aanzienlijke gevolgen"
Als de kamertemperatuur met een halve graad stijgt, is dit niet merkbaar. In het rapport wordt er echter voor gewaarschuwd dat een permanente opwarming van de aarde daarentegen ‘aanzienlijke’ gevolgen zal hebben. De effecten zullen in ecosystemen en menselijke gemeenschappen en economieën voelbaar zijn.
“Als de opwarming tot 1,5 °C in plaats van 2 °C wordt beperkt, zou dit minder vervelende invloeden hebben op ecosystemen en de gezondheid en het welzijn van de mens,” zegt Priyardarshi Shukla, voorzitter van het Global Centre for Environment and Energy van de Ahmedabad University in India en medeauteur van het Special Report, in een verklaring. Dergelijke effecten omvatten hevigere stormen, grilligere weersomstandigheden, gevaarlijke hittegolven, een stijgende zeespiegel en grootschalige verstoring van infrastructuur- en migratiepatronen.
De wetenschappelijke bevindingen in het hoofdrapport zijn samengevat in een 34 pagina’s tellend verslag (Summary for Policy Makers) dat is goedgekeurd door vertegenwoordigers van 195 landen, waaronder de VS.
In het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 hebben alle landen van de wereld afgesproken om de temperatuurstijging onder de 2 °C te houden. Eilanden die niet ver boven de zeespiegel liggen en enkele andere landen lobbyden zelfs voor een lagere temperatuur. Met de huidige toezeggingen om de CO2-uitstoot te verminderen, zal de wereldwijde opwarming tegen 2100 ten minste 3 °C bedragen. Er bestaat dan het gevaar van natuurlijke omslagpunten, zoals het smelten van de permafrost in veel gebieden, waardoor temperaturen oncontroleerbaar kunnen worden opgedreven. De regering-Trump heeft aangekondigd dat de VS zich uit het klimaatakkoord van Parijs zal terugtrekken.
Volgens Michael Mann, klimatoloog en directeur van het Earth System Science Center van Penn State, lijkt de discussie over klimaatopwarming op een mijnenveld dat steeds gevaarlijker wordt. “Hoe langer we doorgaan, hoe groter de kans op een explosie. 1,5 °C is veiliger dan 2 °C, 2 °C is veiliger dan 2,5 °C, 2,5 °C is veiliger dan 3 °C, enzovoort,” aldus Mann, die niet direct betrokken was bij dit nieuwste IPCC-rapport.
In een e-mail schrijft Mann: “Op dit moment zal het extreem lastig, zo niet onmogelijk zijn om de opwarming van de aarde op 1,5 °C te stabiliseren.”
Grote oplossingen nodig
In het Special Report van het IPCC worden verschillende oplossingen geboden om de opwarming op 1,5 °C te stabiliseren. Deze oplossingen vergen allemaal ongekende inspanningen om het gebruik van fossiele brandstoffen in minder dan vijftien jaar tijd te halveren en in dertig jaar bijna volledig te elimineren. Dit betekent dat huizen, bedrijven of industrieën niet met gas of olie worden verwarmd, voertuigen niet op diesel of benzine rijden, alle steenkool- en aardgascentrales sluiten, de petrochemische industrie wordt omgezet in groene chemie en in zware industrieën, zoals de staal- en aluminiumproductie, CO2-vrije energiebronnen worden gebruikt of technologieën voor het afvangen en permanent opslaan van CO2 worden toegepast.
Afhankelijk van hoe snel de uitstoot afneemt, moet daarnaast tegen 2050 een tot zeven miljoen vierkante kilometer land geschikt zijn gemaakt voor de teelt van bio-energiegewassen en moet tien miljoen vierkante kilometer aan bos zijn aangeplant. Dat is nog steeds niet toereikend volgens het rapport. Elke gram CO2 die de afgelopen honderd jaar is uitgestoten, zal de komende jaren warmte blijven vasthouden in de atmosfeer. Tegen 2045 of 2050 zal de atmosfeer al snel te veel CO2 bevatten. Meer bossen of een vorm van directe opname van CO2 uit de lucht is essentieel om de temperatuurstijging op 1,5 °C te stabiliseren.
Katharine Hayhoe, klimaatwetenschapper aan de Texas Tech University, vergelijkt het Special Report met het krijgen van verontrustend nieuws van je arts. “Elke denkbare test is uitgevoerd en het nieuws is niet goed,” zei Hayhoe in een interview. “De arts, in dit geval het IPCC, legt vervolgens de mogelijke behandelingsopties uit om onze gezondheid te verbeteren. Wij (het publiek) bepalen welke optie het wordt.”
Volgens Glen Peters, onderzoeksdirecteur van het Noorse centrum voor internationaal klimaatonderzoek, is het een immense uitdaging om onder de 2 °C te blijven. Hiertoe moet de infrastructuur voor fossiele brandstof worden uitgefaseerd, fossielvrije energiebronnen gefaseerd worden ingevoerd en koolstof op grote schaal uit de atmosfeer worden gehaald. “Om onder de 1,5 °C te blijven, moet de transformatie sneller en intensiever plaatsvinden dan voor 2 °C,” aldus Peters.
Hij voegt eraan toe dat we nu, met een stijging van 1,5% van de mondiale uitstoot in 2017 en waarschijnlijk een toename dit jaar, de verkeerde kant op gaan. “Als onze technische, sociale en politieke dimensies niet volledig worden ingezet en afgestemd, is 1,5 °C of zelfs 2 °C niet haalbaar.”
Kelly Levin, senior medewerker bij het Global Climate Program van het World Resources Institute, reageert instemmend: “1,5 °C is dan een grote verandering ten opzichte van de kant die we nu opgaan.” In een interview vertelt Levin echter dat de modellen die zijn gebruikt om de IPCC-trajecten voor 1,5 °C te ontwikkelen, niet alle manieren omvatten voor het terugdringen van de uitstoot en dat de goedkoopste methoden prioriteit hebben gekregen.
Als er op grote schaal minder vlees zou worden gegeten en er minder materiaal zou worden gebruikt, zou de uitstoot bijvoorbeeld aanzienlijk afnemen. Ook zegt Levin dat de modellen terughoudend zijn wat betreft de invoering van nieuwe technologie en dat het succes van zonnepanelen en elektrische voertuigen is onderschat. De Model 3 van Tesla was de op drie na bestverkochte auto in de Verenigde Staten in september, ondanks dat deze twee keer zo duur is dan een vergelijkbare benzineauto (en vaak een lange wachtlijst kent).
De belangrijke rol van bossen
Volgens Deborah Lawrence, bosdeskundige aan de University of Virginia, kunnen bossen ook een veel grotere rol spelen in het terugdringen van de uitstoot. “Bossen bewijzen de mens een enorm belangrijke dienst doordat ze ongeveer 25% van onze CO2 uit de lucht halen,” zegt Lawrence in een interview.
Lawrence: “Achttien procent van de CO2-reductie die tegen 2030 moet zijn behaald, kan door herbebossingen beter bosbeheer uit de atmosfeer worden gehaald.” Brazilië, China, India, Mexico, Australië, de VS, Rusland en de Europese Unie kunnen hun bossen ook op lonende wijze uitbreiden, zonder dat de voedselproductie hier hinder van ondervindt, en potentieel miljarden tonnen CO2 uit de lucht halen. Dit zal volgens Lawrence uit een toekomstig onderzoek blijken. Het beschermen en uitbreiden van tropische bossen is met name belangrijk omdat ze de lucht afkoelen en een grote rol spelen bij het ontstaan van de regen die nodig is voor het verbouwen van voedsel.
Wanneer van het hout van volgroeide bossen meubels of gebouwen worden gemaakt, kan CO2 duurzaam worden opgeslagen, voegt hij eraan toe. Dat is een van de redenen dat in 2019 een houten gebouw van twaalf verdiepingen wordt opgeleverd in Portlandin de VS en een houten gebouw van 24 verdiepingen wordt gebouwd in Wenen in Oostenrijk.
Bestaande bossen moeten worden beschermd om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen, is de waarschuwing van een groep bosbouwwetenschappers in een verklaring. Ze merken op dat de bossen op aarde meer koolstof bevatten dan exploiteerbare olie-, gas- en steenkoolvoorraden.
“Het toekomstige klimaat van onze planeet is onlosmakelijk verbonden met de toekomst van de bossen,” schrijven de wetenschappers.
Lees ook: Delen noordpoolgebied bevriezen niet meer – ook ’s winters niet
Lees ook: Zeven dingen die je moet weten over klimaatverandering
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
