De speurtocht naar aardolie en aardgas in het stroomgebied van de wereldberoemde en faunarijke Okavango-delta is een stapje dichterbij gekomen nu het bedrijf ReconAfrica met behulp van een miljoenen dollars kostende boortoren uit Houston, Texas, op 11 januari aan een eerste proefboring in Namibië is begonnen.
De boortoren, die speciaal is uitgerust voor boringen in woestijngebied, arriveerde in december op het 160 meter lange transportschip Yellowstone, dat ook tenminste 23 reusachtige laadtrucks, bundels boorpijpen en seismische apparatuur op trucks met tractorbanden aan boord had.
Vanwege de pandemie was het bij het binnenlopen van het schip rond Walvisbaai griezelig stil. In plaats van de gebruikelijke drukte van badgasten was er alleen activiteit rond de aanlegplaats van de Yellowstone te bespeuren, waar arbeiders in overalls de uitrusting op het schip met behulp van havenkranen uitlaadden.
(Bekijk ook: Okavango: een unieke delta in de woestijn)
Binnen een week was de boortoren op trucks over een afstand van 1100 kilometer naar het noorden vervoerd en kwam aan op de boorlocatie in de bedding van de seizoensgebonden rivier de Omatako, ongeveer 250 kilometer stroomafwaarts van de Okavango-delta, een van ’s werelds grootste beschermde wetlands. Enkele weken later begonnen arbeiders aan de eerste proefboring.
ReconAfrica, voorheen Reconnaissance Energy Africa Ltd., is een bedrijf voor olie- en gasexploratie dat aan de Canadese en Duitse beurs is genoteerd. De booroperaties van het bedrijf staan onder leiding van Nick Steinsberger, een Amerikaanse expert op het gebied van fracking. ReconAfrica heeft een concessie voor de exploratie van een gebied van ruim 34.000 vierkante kilometer in Namibië en Botswana.
Zoals National Geographic eerder berichtte, omvat dat gebied ook de Kavango-Zambezi Transfrontier Conservation Area en aanvankelijk ook de Tsodilo Hills, een Wereldnatuurerfgoed in Botswana. Nadat National Geographic in oktober aandacht aan de proefboring had besteed, werden de Tsodilo Hills van de concessie uitgesloten. In het betreffende gebied leven diverse bedreigde diersoorten, waaronder hyenahonden, witruggieren en Temminck-schubdieren. De grootste, nog resterende kudde savanneolifanten in Afrika trekt door dit gebied. In het Namibische deel van de concessie wonen ruim 200.000 mensen en liggen zes plaatselijk beheerde wildreservaten.
Op 4 december organiseerden Namibische activisten in de hoofdstad Windhoek een protestdemonstratie tegen de komst van de boortoren. Onder een spandoek waarop ‘Nee tegen fracking’ stond, zei een zichtbaar aangedane Reinhold Mangundu, milieuactivist en student duurzame ontwikkeling aan de Zuid-Afrikaanse Universiteit Stellenbosch: “Ik ben boos op ReconAfrica omdat ze hier helemaal naartoe zijn gekomen om ons prestigieuze ecosysteem te bedreigen!”
In oktober 2020 verklaarde woordvoerder Claire Preece van ReconAfrica tegenover National Geographic dat het bedrijf “ervoor zal zorgen dat de boringen geen gevolgen voor het milieu zullen hebben.” Volgens haar was de exploratieconcessie voor het gebied niet geldig voor fracking-activiteiten en richtte ReconAfrica zich op “koolwaterstofverbindingen in conventionele reservoirs” waarvoor geen fracking nodig is. De Namibische regering heeft geen toestemming voor fracking gegeven, maar in een onderzoeksrapport van ReconAfrica en een podcast-interview van de baas van het bedrijf, Scot Evans, werden eerder “onconventionele kansen” besproken, terwijl in een presentatie voor investeerders werd verwezen naar de mogelijkheid om “moderne frackingsimulaties” (fracking) te gebruiken als de proefboringen veelbelovend blijken te zijn.
ReconAfrica wilde niet ingaan op vragen of verzoeken om commentaar van de kant van National Geographic en stuurde in plaats daarvan een brief van een Namibische advocaat waarin wordt gedreigd met juridische stappen tegen National Geographic indien de eerdere berichtgeving niet zou worden aangepast of teruggetrokken.
Proefboring begint
De proefboring in de rivier de Omatako is riskant voor plaatselijke gemeenschappen, zegt Surina Esterhuyse, geohydrologe aan de Zuid-Afrikaanse Universiteit van de Vrijstaat in Bloemfontein. In deze kurkdroge regio is oppervlaktewater moeilijk te vinden, dus zijn mensen er afhankelijk van grondwater, dat gemakkelijk verontreinigd raakt als er sprake is van een hoog grondwaterpeil, zoals op deze locatie.
In oktober 2020 zei Preece tegen National Geographic dat het bedrijf van plan is nieuwe waterputten voor dorpen in de omgeving van de boorlocatie te slaan en dat potentieel giftige boorvloeistof van de exploratieboring “in afgebakende reservoirs zal wordt opgevangen, gereinigd en op een andere locatie zal worden afgevoerd, in overeenstemming met de eigen richtlijnen van het bedrijf en de vereiste regelgeving.”
Een andere zorg van Esterhuyse is dat de Omatako uitmondt in de Okavango-delta, een oase van biodiversiteit met een oppervlakte van 18.000 vierkante kilometer die niet in verbinding staat met andere stroomgebieden of de zee. Giftige chemicaliën “van olie- en gasboringen zouden het gebied permanent kunnen verontreinigen.”
In enkele tweets op 27 november 2020 schreef de Namibische minister van Landbouw, Water en Landhervorming, Calle Schlettwein, dat zijn ministerie niet was geraadpleegd over het besluit om een concessie voor proefboringen af te geven. “Nochtans zijn we bereid om relevante kwesties omtrent water en landbouw te bespreken,” schreef hij.
Volgens Preece bevindt de boorlocatie “zich helemaal niet in een gevoelig gebied en betreffen alle exploratieboringen een zeer beperkte locatie.” Verder zei ze dat “ReconAfrica volgens Namibische regelgeving en beleid en volgens internationale ‘best practices’ werkt.”
Onrustige olifanten
In oktober 2020 maakte ReconAfrica in een persverklaring bekend dat het naast het uitvoeren van exploratieboringen ook van plan is om begin 2021 seismisch onderzoek te doen naar de aanwezigheid en omvang van aardolie- en aardgasvoorraden in het gebied. Bij seismisch onderzoek wordt met behulp van geluidsgolven een ruw beeld van de bodemgesteldheid tot een diepte van honderden meters gecreëerd, een beetje zoals met röntgenstraling in het menselijk lichaam wordt gekeken. Om de geluidgolven te produceren wordt de grond vanuit speciale trucks met krachtige, laagfrequente dreunen bestookt.
Voordat ReconAfrica aan dat seismisch onderzoek kan beginnen, moet het bedrijf in overeenstemming met de Namibische wet een milieueffectrapportage laten uitvoeren. Dat gebeurde ook voor het verkrijgen van de concessie voor de proefboringen.
De Namibische milieueffectrapporteur Sindila Mwiya, die de benodigde analyse voor de exploratiefase van het project in juni 2019 uitvoerde, zal ook de rapportage voor het seismisch onderzoek uitvoeren. Op 7 januari publiceerde zij een advertentie in de Namibische pers waarin het publiek wordt uitgenodigd om schriftelijk of op persoonlijke afspraak mee te praten over de rapportage.
Op de kaart die ReconAfrica voor het geplande seismisch onderzoek hanteert, is te zien dat een deel van het onderzoeksgebied langs de hele westgrens van de George Mukoya Conservancy loopt. Volgens Jacob Hamutenya, directeur van het reservaat, heeft hij niets vernomen over het plan om seismisch onderzoek te doen en maakt hij zich zorgen over de plaatselijke gemeenschap en de olifanten, een trekpleister voor bezoekers aan het park.
“Het is voor ons niet goed dat we niets hebben gehoord over dit testprogramma; dat is volstrekt oneerlijk,” zegt Hamutenya. Hij vreest dat de seismische test van ReconAfrica “ons milieu, onze wilde fauna, onze bomen en zelfs ons vee” zal schaden.
In Mwiya’s eerdere milieueffectrapportage voor de proefboringen van ReconAfrica staat dat de activiteiten zullen plaatsvinden in een migratiecorridor voor olifanten die tussen twee nationale parken loopt. Het bedrijf wil nu het seismisch onderzoek in dezelfde corridor uitvoeren. (Toeval of niet, op 2 december 2020 maakte Namibië bekend dat het een veiling zou houden voor de openbare verkoop van negentig olifanten uit een gebied in de omgeving van de testlocatie van ReconAfrica.)
Biologen maken zich zorgen over de uitwerking van laagfrequente seismische golven op de gezondheid van de olifanten. Deze dieren maken gebruik van zeer laagfrequente trillingen om de omgeving met hun gevoelige voetzolen af te tasten. De trillingen bevatten informatie over kuddes, waterbronnen en mogelijke gevaren.
“In recente studies is aangetoond dat olifanten gevoelig waren voor seismische signalen die honderden kilometers verderop door onweders werden veroorzaakt,” zegt olifantenexpert Audrey Delsink, directeur wilde fauna van Humane Society International in Afrika. “Dus we weten dat olifanten extreem gevoelig zijn voor seismische trillingen en daarop gefocust zijn.”
ReconAfrica wilde niet ingaan op de vraag van National Geographic of in de milieueffectrapportage ook rekening wordt gehouden met informatie over de uitwerking van de seismische tests op de populatie olifanten.
Groeiend verzet
Volgens ReconAfrica zal het olie- en gasproject de plaatselijke gemeenschap veel banen en ontwikkeling opleveren. Maar na bestudering van de overeenkomst van ReconAfrica met de Namibische overheid schreef Nikki Reisch, directrice van het klimaat- en energieprogramma van het Center for International Environmental Law, in e-mail dat het project “veeleer lijkt te zijn opgezet om de productie van aardolie te versnellen dan om de ontwikkeling van de meest betrokken gemeenschappen te bevorderen.”
Uit protest tegen de proefboring legde Anonymous, een internationale groep van ‘hacktivisten’, op 7 oktober 2020 de websites van talloze Namibische ministeries stil, waaronder het bureau van de president. Volgens een Twitter-gebruiker die zichzelf ‘Paladin’ noemde, was de actie een protest tegen “hebzucht en de verwoesting van het milieu en de wilde fauna.” De websites zouden minstens twee dagen offline blijven. Een maand later, op 6 november, berichtte Paladin dat er opnieuw websites van de overheid lam waren gelegd.
Tijdens een livestream-evenement van het American Petroleum Institute kon ReconAfrica het project in november aan potentiële investeerders aanprijzen. “Hier ter plekke zijn wij tegen dit project,” schreef een Namibische deelnemer genaamd Veruschka Pate in de live-chat. “We vinden dat we door onze regering en door dit bedrijf zijn verraden.”
On 18 december postte Q7 Beckett, een inheemse jeugdleider van de clans Khoe en San in het aangrenzende Zuid-Afrika, een video op Facebook waarin hij een protestmars naar het Namibische consulaat in Kaapstad aankondigde. De mars zou op 1 februari plaatsvinden om tegen de proefboringen te demonstreren en daarmee “het grondgebied van mijn volk” te verdedigen. “We kunnen met ons volk nergens heen. Als je daar gaat boren, kunnen onze mensen daar niet wonen,” zei hij in de video.
De woede onder veel Namibiërs komt deels voort uit het gevoel dat ze naar eigen zeggen geen inspraak hebben gehad in de aanvankelijke milieueffectrapportage waarmee ReconAfrica toestemming kreeg om de exploratieboringen uit te voeren.
Toen wij contact met haar opnamen, zei Pate (wier echte naam Veruschka Dumeni is): “We hoorden pas in september 2020 via de pers van dit project.” Volgens Dumeni was dat frustrerend, omdat “het land en de betrokken gemeenschap pas op de hoogte waren toen het project op het punt stond te beginnen, toen het bedrijf de financiering al rond had en interesse bij investeerders had gewekt.”
Mwiya’s bedrijf, Risk-Based Solutions, organiseerde in maart en mei 2019 openbare inspraakzittingen en plaatste in mei 2019 mededelingen in Engelstalige media waarin betrokkenen werd gevraagd om schriftelijk of persoonlijk hun mening te geven over het plan om tegen het einde van de maand met proefboringen te beginnen. Hoewel Engels de officiële voertaal in het land is, spreken of verstaan de meeste Namibiërs de taal niet. In de mededeling werden een e-mailadres en telefoonnummer verstrekt, maar zo’n 85 procent van de inwoners van het concessiegebied gebruiken het internet slechts af en toe of hebben geen online-toegang om schriftelijk feedback in te sturen, zoals in de mededeling werd gevraagd.
Tegenstanders van het project zijn bezorgd over de mogelijkheid dat er toch frackingmethoden gehanteerd zullen worden. Extinction Rebellion, een internationale en gedecentraliseerde beweging die regeringen onder druk zet om iets aan de klimaatverandering te doen, alsook Fridays for Future en beroemdheden die zich tegen fracking hebben uitgesproken, onder wie de Amerikaanse filmmaker Josh Fox – die de documentaire Gasland, over de gevolgen van fracking in de VS schreef en regisseerde en daarmee een Oscar-nominatie in de wacht sleepte – steunen een lopende campagne op Twitter en Facebook onder auspiciën van de milieugroep ‘Frack Free Namibia and Botswana’.
Ook de UNESCO volgt de exploratieplannen van ReconAfrica in de regio met “aandacht en bezorgdheid,” zo bleek uit een stevige verklaring op 21 december. De organisatie had om meer informatie verzocht en een online-vergadering met vertegenwoordigers van Namibië en Botswana georganiseerd; een van de resultaten daarvan was dat de Botswaanse regering bekendmaakte dat zij “het Werelderfgoed van de Tsodilo Hills, dat per abuis in de concessie was opgenomen, nu van het beoogde gebied zal uitsluiten.”
“We hebben altijd de duidelijke positie ingenomen dat activiteiten op het gebied van olie- en gasexploratie of -exploitatie niet verenigbaar zijn met de Werelderfgoedstatus,” zei Mechtild Rössler, directrice van het Werelderfgoedcentrum van de UNESCO, in een persverklaring. Daarin benadrukte zij ook dat plaatselijke gemeenschappen en inheemse volken betrokken moeten worden bij het beheer van het gebied en de besluitvorming erover.
Intussen blijft het verzet onder het bredere publiek toenemen. Een online-petitie van de milieugroep Rainforest Rescue voor de stopzetting van de proefboring is inmiddels door 112.000 mensen ondertekend.
Jeffrey Barbee is wetenschapsjournalist, reportagefotograaf en documentairemaker. Zijn documentaire The High Cost of Cheap Gas, over fracking in de aardolie- en aardgassector, is in zes talen vertaald en heeft talloze prijzen gewonnen. Barbee is oprichter van Alliance Earth , een onafhankelijk initiatief om op wetenschappelijke wijze over milieuzaken te rapporteren. Het initiatief werkt samen met meerdere nieuwsorganisaties in de wereld.
Laurel Neme schrijft geregeld voor National Geographic, werkte op het Amerikaanse ministerie van Financiën en was adviseur voor het Amerikaanse Agency for International Development, waar zij zich richtte op de gevolgen van ontwikkelingsprojecten voor het milieu en de plaatselijke gemeenschap. Ze schreef meerdere boeken, waaronder Animal Investigators: How the World’s First Wildlife Forensics Lab Is Solving Crimes and Saving Endangered Species en The Elephant’s New Shoe.
Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees hier meer verhalen van Wildlife Watch en kom meer te weten over de missie van de National Geographic Society op nationalgeographic.org. Stuur tips, commentaren en verhaalideeën naar NGP.WildlifeWatch@natgeo.com.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
