Het is 22 april 1970. Zo’n twintig miljoen Amerikanen – ongeveer tien procent van de bevolking – demonstreren door het hele land tegen de vervuilende gevolgen van de industriële revolutie. Dat daar überhaupt aandacht voor is, is deels te danken aan de marien bioloog Rachel Carson (1907-’64). Haar boek Silent Spring zorgt in 1962 voor een flinke opschudding. Het is voor het eerst dat het grote publiek kennismaakt met de verstrekkende gevolgen van pesticiden en insecticiden. Wie was zij?

De opmars van een muggenbestrijder

In haar boek wijst Carson vooral op de gevaren van DDT, een insecticide die al in 1874 was ontwikkeld. De Zwitserse chemicus Paul Hermann Müller ontdekt in 1939 dat het middel zeer effectief is als insectenverdelger. In de Tweede Wereldoorlog vindt het gretig aftrek onder soldaten. Zij smeren het op de huid om luizen te doden. Ook malaria, een ziekte die door muggen wordt verspreid, wordt effectief met DDT bestreden. Müller krijgt in 1948 de Nobelprijs uitgereikt.

Ook na de oorlog blijft het middel populair. De Amerikaanse overheid sprayt de pesticide vanuit de lucht over grote gebieden om muggen en vuurmieren te doden. Toch klinken er vanuit wetenschappelijke hoek al zorgen over het veelvuldige gebruik van DDT voor het milieu. Zorgen die niet bekend zijn bij het grote publiek.

De jeugd van Rachel Carson

De vrouw die daar verandering in brengt, is Rachel Carson. Ze groeit op in Springdale, een dorp in de Amerikaanse staat Pennsylvania. Vanuit haar huis kijkt ze uit op de American Glue Factory, een plek waar paarden worden geslacht om te verwerken tot lijm (het collageen in hun hoeven is hiervoor geschikt). De stank die uit de schoorsteen komt, is niet te harden.

Haar familie leeft in armoede, maar dankzij een beurs krijgt Carson toch de kans om te studeren. Ze rondt een master zoölogie af aan John Hopkins University. Ze wil doorstuderen, maar geldgebrek gooit roet in het eten: ze stopt noodgedwongen met haar studie.

Haar kennis van zeedieren levert haar wel een baan op als wetenschapsjournalist. Ze schrijft ook drie goedverkopende boeken over de oceaan. Daarmee hoopt ze mensen te inspireren meer zorg te dragen voor de wereld om hen heen.

Silent Spring: een belangrijk én ongewenst boek

Haar grote doorbraak komt als ze het aandurft om een boek over pesticiden te schrijven. De inspiratie voor dit onderwerp krijgt ze van haar vriendin en journalist Olga Huckins. Zij schrijft op 29 januari 1958 een gepeperde brief aan de Boston Herald: vrijwel direct nadat een vliegtuig met een tank vol DDT een lading boven haar huis dumpt, leggen de vogels in haar tuin het loodje.

Carson begint een vierjarig onderzoek naar pesticiden – en DDT in het bijzonder. De uitkomsten worden in 1962 in drie delen gepubliceerd in het tijdschrift The New Yorker. Een paar maanden later brengt uitgever Houghton Mifflin het uit als boek, Silent Spring. Carson beschrijft hierin hoe een wereld eruitziet die stelselmatig door mensen kapot wordt gemaakt. De pesticiden doden niet alleen insecten, maar ook de dieren die deze insecten eten. Zo verspreidt het gif zich door de hele voedselketen en kan het zelfs kinderen ziek maken.

De chemische industrie is op zijn zachtst niet blij met haar publicatie. Chemisch bedrijf Velsicol dreigt met juridische stappen en probeert verdere verspreiding van het boek tegen te gaan.

De opmaat voor Earth Day

Naast een waarschuwing voor pesticidengebruik klinkt er nog een boodschap door in haar boek. Het idee dat de mens boven de natuur staat en haar kan beteugelen, is volgens Carson een arrogante opvatting.

Haar – voor die tijd – radicale ideeën slaan in als een bom. Het boek wordt een hit en ze verkoopt meer dan een half miljoen exemplaren in 24 landen. Silent Spring zorgt voor een grote groene bewustwording bij het grote publiek. Zo komen op 22 april 1970 bezorgde burgers samen om te demonstreren tegen de vervuilende invloed van de mens. De eerste Earth Day is een feit.

De demonstraties leiden aan het eind van de jaren zeventig tot de eerste Amerikaanse milieuwetten, waaronder de Clean Air Act. Carson heeft dit nooit mee mogen maken. Zij sterft in 1964 aan de gevolgen van borstkanker.