De Zweedse stad Kiruna wordt stap voor stap verplaatst. Zo wordt momenteel een houten kerk van ruim 670 ton in een slakkentempo vervoerd naar haar nieuwe bestemming, kilometers verderop. Een bijzonder schouwspel dat honderden toeschouwers trekt, rechtstreeks wordt uitgezonden op de Zweedse televisie en via verschillende livestreams. Journalisten en fotografen zijn van over de hele wereld ingevlogen om er verslag van te doen. Wat schuilt er achter deze megaoperatie?
Ontwikkeld als mijnstad
De oorsprong van deze stadsverhuizing ligt in het einde van de negentiende eeuw, toen in deze regio een van de grootste ijzerertslagen ter wereld werd ontdekt. Om de grondstoffen voor staal en ijzer efficiënt te vervoeren, werd een spoorlijn aangelegd van de Zweedse havenstad Luleå naar Narvik in Noorwegen. De route liep langs het Noord-Zweedse Kiruna, dat vanaf 1899 planmatig werd ontwikkeld als mijnstad.
Leestip: Hoe bouw je een vrouwvriendelijke stad? In Zweden hebben ze het antwoord
In 1901 opende de eerste mijn, later volgden er meer. Waar de winning aanvankelijk aan de oppervlakte plaatsvond, schakelde men in de loop van de twintigste eeuw over op schachtbouw: een ondergronds netwerk van tunnels, deels onder de stad. En daarmee begonnen de problemen. Wat ooit zorgde voor de opkomst van Kiruna, bleek later de ondergang van de stad in te luiden. Althans, op de oorspronkelijke locatie.
Drie kilometer naar het oosten
Waarom werd gekozen voor deze oplossing? Het staatsmijnbedrijf LKAB levert tegenwoordig zo’n tachtig procent van het ijzererts dat in Europa wordt gebruikt. De economische belangen zijn dus enorm; stilleggen is geen optie. Sterker nog: LKAB wil uitbreiden, en daarvoor is ruimte nodig. En dus werd besloten om de stad te verplaatsen.
Een onvoorstelbare operatie, die wereldwijd bekendstaat als Kiruna stadsomvandling – de ‘stadsverhuizing van Kiruna’. Het project begon officieel in 2011, na jaren van onderzoeken en overleg. De nieuwe locatie werd zorgvuldig gekozen: het terrein van het voormalige dorp Tuolluvaara, drie kilometer naar het oosten. In 2022 werd het nieuwe stadscentrum daar officieel geopend. De volledige verhuizing zal naar verwachting in 2035 zijn afgerond.
Wijk voor wijk, steen voor steen
De verhuizing verloopt wijk voor wijk. Sommige gebouwen worden steen voor steen afgebroken en elders opnieuw opgebouwd. Andere – zoals de beroemde houten kerk uit 1912, te zien op de foto hieronder en bovenaan – worden in hun geheel verplaatst, op hydraulische platforms die zich langzaam door de sneeuw voortbewegen.
In totaal worden veertig historische gebouwen gered, waarvan ongeveer de helft inmiddels is verplaatst. Ook bewoners krijgen de kans om hun huis mee te nemen, als het stevig genoeg is voor transport.
Veel begrip voor de operatie
Ongeveer 18.000 mensen wonen in Kiruna. Twee derde van hen werkt direct of indirect voor LKAB. Daardoor is er in de stad relatief veel begrip voor de operatie, al voelt het voor velen natuurlijk toch als een groot verlies – zelfs als ze hun eigen huis kunnen meenemen. De woning blijft weliswaar intact, maar de straat en alles wat erbij hoort verdwijnt.
Leestip: Deze 7 landen verplaatsten hun hoofdstad
Daarom staat inspraak van bewoners centraal – bij het ontwerp, de voorzieningen en de uitstraling. Kiruna 2.0 moet niet alleen goed functioneren, maar ook opnieuw voelen als thuis.
Oude ziel in een nieuw lichaam?
Natuurlijk biedt de verhuizing ook kansen. De nieuwe stad wordt bijvoorbeeld compacter opgezet, zodat sneeuw, wind en kou minder vat krijgen op het dagelijks leven. De infrastructuur is moderner, duurzamer en toekomstbestendiger dan voorheen.
Leestip: Deze 5 steden werden helemaal bedacht achter de tekentafel
Maar de vraag die boven alles blijft hangen, is: kan een stad haar ziel behouden als ze haar lichaam verlaat? Het antwoord laat nog decennialang op zich wachten. Maar wie de kolossale kerk langzaam door het landschap ziet bewegen, weet in elk geval één ding zeker: hier gebeurt iets unieks. Deze stad sterft niet, ze wordt opnieuw geboren.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
