RIMATARA, FRANS-POLYNESIË – Elke dag bij zonsopgang gaat Tiraha Mooroa met Koha de hond joggen op het kleine Frans-Polynesische eiland Rimatara. Koha, een ruige border terriër, heeft een belangrijke taak: hij moet zwarte ratten opsporen en doden.

Koha is de enige verdediging van het eiland tegen de invasieve knaagdieren. Het eiland ratvrij houden is van essentieel belang. De ratten, die via boten en vrachtschepen aankomen, vormen de grootste bedreiging voor de inheemse vogels van de eilanden in de Stille Oceaan. Ze zijn zeer bedreven in het vinden van nesten en het roven van eieren.

Eén vogelsoort is bijzonder belangrijk: de Kuhls lori. Dat is een prachtige karmozijnrode vogel met een groene en blauwe kuif. De lori is endemisch in Polynesië en wordt met uitsterven bedreigd. Er leven er nog maar vijftienhonderd in het wild. Een derde van de totale populatie leeft op het kleine eiland Rimatara. De inspanningen om de lori te beschermen laten zien dat het redden van een soort die sterk geconcentreerd is in één klein en kwetsbaar gebied, een unieke uitdaging is.

‘Wanneer een vrachtschip aankomt, controleer ik met Koha elke container die aan land komt,’ zegt Mooroa, die werkt voor natuurbeschermingsorganisatie Rima Ura. ‘Als hij een rat ruikt, gaan mensen in een kring rond de container staan en openen we deze. Koha doet de rest.’ Hij doodt de rat.

De inzet van de hond heeft succes. ‘Koha is onze beschermer, hij is onze ster’, zegt Mooroa lachend. Van de 118 eilanden en atollen in Frans-Polynesië zijn er slechts drie zonder zwarte ratten. Rimatara is daar een van. Mooroa is vastbesloten om dat zo te houden.

Een klein eiland met een speciale vogel

Rimatara is een eiland in Frans-Polynesië met een oppervlakte van 8,6 vierkante kilometer. Het is omlijst door witte zandstranden en kokospalmen. Op borden, bushaltes en gebouwen in de drie kleine dorpen en de vele tarovelden in het binnenland staan afbeeldingen van het symbool en de mascotte van het eiland: de Kuhls lori.

De lori staat in Frans-Polynesië bekend als de ‘Ura’, wat rood betekent. Ooit was de vogel wijdverspreid in de Stille Zuidzee. In de achttiende eeuw was hij echter al bijna uitgestorven doordat de Polynesiërs mantels en hoofdtooien maakten van de rode veren. Tegen het jaar 1900 leefde de lori alleen nog op Rimatara. De koningin van het eiland, Temaeva V, verbood de jacht op de vogel, waardoor de overgebleven populatie behouden en tot in de twintigste eeuw stabiel bleef.

Sinds de jaren 1990 heeft de lori op Rimatara echter te maken met toenemende bedreigingen. Hierdoor is de populatie op het eiland gedaald van duizend in 1992 tot naar schatting vijfhonderd nu. Het vooruitzicht dat de zwarte rat voet aan de grond krijgt op het eiland zou een ramp betekenen voor de Kuhls lori. Er zijn echter andere factoren die de oorzaak van de slinkende aantallen zijn, zoals vernietiging van habitats en nestconcurrentie.

In een poging om elders een populatie Kuhls lori’s te herstellen, werden 27 van deze vogels in 2007 van Rimatara overgebracht naar het eiland Atiu, een van de Cookeilanden. Het beschermingsproject werd georganiseerd door Rima Ura, de Cook Island Natural Heritage Trust en verschillende overheids- en internationale partners. Het was een succes. Op Atiu is de loripopulatie nu gegroeid tot ten minste vierhonderd exemplaren. De soort overleeft ook in kleine aantallen op verschillende atollen van Kiribati.

In de toekomst ‘blijven ze misschien alleen over op Atiu’, zegt Caroline Blanvillain, de oprichter van Rima Ura en hoofd natuurbehoud van de ornithologische vereniging van Polynesië. Maar omdat er nog vijfhonderd over zijn op Rimatara, is er wat zij noemt ‘een marge voor de crash’. De lori’s hebben de bijnaam vini, wat converseren of babbelen betekent. Ze zijn geliefd om hun charisma. ‘Deze vogels praten de hele tijd met elkaar. Wanneer je ze hoort en ziet’, zegt Blanvillain, ‘wil je niets liever dan ze in bescherming nemen.’

Een verrassende ontdekking

Aan de voet van een boom waar een paartje broedt, ook wel ‘nest 12’ genoemd, verstuurt Samuel Ravatua-Smith een nieuwe video van de camera die het nest in de gaten houdt naar zijn iPad. Hij hoopt de twee pas uitgekomen jongen van de lori’s te zien.

Milieusocioloog Ravatua-Smith leidt een nestobservatieprogramma dat Rima Ura in 2021 lanceerde om meer te weten te komen over de lori en de afname van de populatie. Het programma wordt gefinancierd door het Franse bureau voor bioveiligheid. In het kader van dit programma worden alle nesten van de lori op het eiland met Bluetooth-camera’s in de gaten gehouden. De camera’s reageren op beweging en houden bij welke buitenstaanders de nesten aandoen.

Het gezicht van Ravatua-Smith betrekt wanneer hij de beelden bekijkt. Hij spreekt in de iPad om zijn waarnemingen op te nemen: ‘De video’s bevestigen dat de twee uitgekomen jongen niet meer in het nest zijn na het bezoek van een witstaartkeerkringvogel. Dit is een bevestigd geval van predatie.’

Het is een belangrijke ontdekking die Rima Ura weer een stap dichter bij het redden van de lori brengt. De beelden laten volgens Ravatua-Smith zien dat de witstaartkeerkringvogel het gemunt heeft op de nesten van de lori en deze overneemt omdat de vogel zelf leefgebied verliest.

Habitatvernietiging aanpakken

Ook Ravatua-Smith en Blanvillain geloven dat habitatverlies mogelijk de voornaamste reden is voor de dramatische afname van de loripopulatie op Rimatara. Tussen 2006 en 2008 zijn op het eiland een vliegveld, een landingsbaan en de eerste toeristische accommodaties gebouwd. Daarvoor zijn enorme stukken land ontgonnen.

Dit jaar zullen bijna honderd nieuwe huizen worden gebouwd in het kader van een nieuw overheidsinitiatief om grond en huisvesting ter beschikking te stellen aan inwoners in nood. De ontginning en bouw kunnen uiteindelijk meer dan de helft van het eiland beslaan.

Om de gevolgen van het habitatverlies te verzachten, probeert Rima Ura de bewoners van Rimatara voor te lichten over hoe zij de lori kunnen helpen beschermen. Zo stimuleren ze de plaatselijke bevolking bijvoorbeeld om meer fruitbomen rond hun huizen te planten. De vereniging is uitgegroeid tot een echt gemeenschapsinitiatief. Er zijn nu meer dan vierhonderd leden. Dat is ongeveer de helft van de bevolking van het eiland. Leden van Rima Ura die op het eiland wonen, markeren ook nestbomen en nemen deel aan initiatieven voor herbebossing. Ze planten momenteel lorivriendelijke bomen op de onbewoonde hoogvlakte van het eiland.

Ravatua-Smith: ‘Er is een Hawaïaans gezegde: ʻAʻohe hana nui ke alu ʻia’, wat zoveel betekent als ‘geen taak is te groot als we samenwerken.’ Ik geloof dat echt. Dat geeft me hoop voor de toekomst.’

Tehio Pererina, een 62-jarige onderwijzeres en de voorzitter van Rima Ura, is enorm trots op het werk dat de groep doet. ‘Vroeger hield ik niet van de bomen, van de natuur’, zegt ze zittend buiten haar klaslokaal. ‘Pas toen ik deel ging uitmaken van Rima Ura veranderde dat. Ik kreeg de verantwoordelijkheid om iets meer te doen, om vanuit mijn hart te werken. ‘De Ura, dit eiland, is ons erfgoed. We moeten het behouden. Dit werk geeft ons zoveel vreugde.’

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com