De Democratische Republiek Congo (DRC) legt de laatste hand aan een ambitieus - en gewaagd - nieuw plan voor het toekomstige beheer van het regenwoud in het land, dat als het op een na grootste bosgebied ter wereld (na de Amazone) een belangrijke rol speelt bij de opslag van CO2.
Vicepremier en minister van Milieu Eve Bazaiba zegt in een exclusief interview met National Geographic dat een van de maatregelen inhoudt dat er een eind komt aan het langlopende moratorium op het verlenen van kapvergunningen voor industriële doeleinden.
Deze stap komt slechts enkele weken voor de VN-klimaattop in november, de Klimaatconferentie van Glasgow (COP26), waar de DRC hoopt substantiële financiering te kunnen krijgen voor de plannen. De regering heeft het Central African Forest Initiative (CAFI), een samenwerkingsverband met donorlanden als Noorwegen, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, gevraagd om een miljard dollar ter beschikking te stellen voor de bescherming van het woud.
Het toestaan van industriële houtkap is onderdeel van een breder programma voor het beheer van het woud, aldus Bazaiba. Ze benadrukt dat het moratorium een tijdelijke maatregel was, die al bijna twintig jaar geleden werd genomen en niet eindeloos in stand kan blijven. Ze voegt daaraan toe dat ze voorlopig niet verwacht toestemming te geven voor nieuwe kapprojecten, ook al zou het moratorium niet meer van kracht zijn.
Het plan, dat volgens Bazaiba als wet zal worden aangenomen voor de start van COP26, maakt duidelijk welke diepgewortelde verschillen van inzicht er bestaan over soevereiniteit, ontwikkeling en het behoud van het grootste regenwoud van Afrika.
“Als ik het heb over het opheffen van het verbod, zeggen mensen ‘Dat was het dan, Congo gaat aan Jan en alleman vergunningen uitdelen.’ Maar zo zit het niet,” aldus Bazaiba. De minister stelt dat het moratorium wordt vervangen door meer solide, permanente maatregelen voor de bescherming en het duurzame beheer van het woud, die onder meer een uitbreiding van de beschermde gebieden inhouden.
Lees ook: Klimaatverandering duwt regenwouden mogelijk richting breekpunt
Het vruchtbare regenwoud dat circa zestig procent van de DRC bedekt, beslaat twee derde van het Kongobekken. Het regenwoud speelt een belangrijke rol in de ecologische balans van onze planeet omdat het zorgt voor de verspreiding van vocht over het Afrikaanse continent en meer CO2 opneemt dan het uitstoot. Volgens een recent onderzoek slaan de bomen in het Kongobekken een derde meer CO2 op per oppervlak dan die in de Amazone.
Kritiek
Het plan, dat in juli werd goedgekeurd, werd in grote lijnen positief ontvangen door milieubeschermers en deskundigen. Het houdt onder meer in dat er een CO2-belasting wordt ingevoerd en dat de informatie-uitwisseling tussen instanties wordt verbeterd. Maar op enkele onderdelen kwam forse kritiek.
Laurence Duprat van de milieuorganisatie Global Witness meent dat de DRC het kappen van bomen niet zou moeten toestaan voordat het land een plan voor landgebruik heeft opgesteld dat het kan handhaven. Eerder toestemming geven aan de houtindustrie zou “een ramp opleveren voor het regenwoud en zijn inwoners,” stelt ze.
Het kapmoratorium werd in 2002 ingesteld om de bossen te beschermen na decennia van dictators en oorlogen. Als er een einde aan komt, kan de regering nieuwe contracten uitbesteden aan ondernemingen uit de houtindustrie. Dat zou kunnen leiden tot het kappen van maar liefst 70 miljoen hectare aan oerbos - ruim de helft van het oerbos in de DRC - volgens Greenpeace, Global Witness en een groep internationale ngo’s die tegen het plan zijn.
Niet iedereen onderschrijft dat het moratorium hielp om ontbossing te voorkomen. Tussen 2001 en 2020 is er in de DRC ongeveer 15,9 miljoen hectare (8 procent) aan bossen verloren gegaan volgens Global Forest Watch.
“Sommigen van ons denken dat de nadruk op het handhaven van het moratorium de aandacht afleidde van belangrijker problemen en het ontwikkelen van een realistische kijk op duurzaam beheer van het woud,” zegt directeur Essylot Chishenya van Observatoire de la Gouvernance Forestière, een Congolese milieuorganisatie die zich bezighoudt met onafhankelijk onderzoek van het regenwoud.
“Zo is er ook lokaal een vraag naar hout waaraan moet worden voldaan. Het gaat niet alleen om buitenlandse ondernemingen. Zonder nieuwe concessies slaan mensen illegaal aan het kappen in het woud, zonder goede methode, plannen of controles.”
‘Uitverkoop’ van het woud voorkomen
De DRC, het op een na grootste land in Afrika, kampt met een gebrekkige infrastructuur, een voornamelijk informele economie en zwakke instanties door zijn verleden van kolonisering, dictaturen en jarenlange conflicten. Naar schatting minder dan een kwart van de inwoners van het land is aangesloten op het elektriciteitsnet. De vraag naar steenkool - de enige goedkope en beschikbare energiebron - in de steden leidt tot ontbossing, maar ook het verbranden van bomen voor de landbouw door een snel stijgende bevolkingsgroei en de vraag naar hout in de bouw.
Tussen 2015 en 2019 is de kap van bomen verdubbeld. Wanneer het kappen in dit tempo doorgaat, is er in 2030 dertig procent van het regenwoud verdwenen en zijn er in 2100 geen oerbossen meer over, volgens Global Forest Watch.
De bescherming van het regenwoud plaatst de regering voor een forse uitdaging en het ontbreekt de instanties aan middelen om een goed overzicht te houden over wat er in de bossen gebeurt. De weinige opzichters die er zijn, zijn onderbetaald en hebben de beschikking over weinig vervoersmiddelen.
“Op dit moment is de kleinschalige houtkap in totaal veel groter dan de industriële sector. Grootschalige projecten zijn bekend en eenvoudiger te controleren. Bovendien leveren die de overheid geld op via belastingen. Dus de logica van de minister is goed te snappen, ”aldus Chishenya.
In de loop van het tijd is het moratorium herhaaldelijk overtreden door ambtenaren die meer kapvergunningen verleenden dan toegestaan, of oogluikend goedkeurden dat machtige militairen, politici of zakenlieden zich grond toe-eigenden.
Momenteel is bij de Congolese Conseil d’État een rechtszaak in behandeling die ngo’s aanspanden tegen de voormalige minister van Milieu Claude Nyamugabo. Hij zou in 2018 illegaal kapvergunningen voor twee miljoen hectare woud aan Chinese ondernemingen hebben verleend. Ook is er beroep aangetekend tegen vergunningen die werden verleend aan het bedrijf TradeLink, dat een Belgisch bestuur heeft. Het protest heeft de steun van de gouverneur van de provincie Tshuapa, Pancrace Boongo Nkoy.
Bazaiba, die Nyamugabo in april verving, zegt tegen National Geographic dat ze bezig is de contracten te herzien en overweegt om ze nietig te verklaren. “Het heeft veel weg van een uitverkoop van onze bossen,” stelt ze. “Er zijn gebieden waar we de contracten ontbinden en het bos in plaats daarvan gaan beschermen. We zijn meer gebaat bij CO2-credits voor deze bossen dan wanneer we ze in handen geven van mensen die ze exploiteren zonder zich iets aan te trekken van onze normen.”
Deze verklaring is in lijn met de harde aanpak van de regering van de Congolese president Félix Tshisekedi van buitenlanders die misbruik maken van het gebrek aan handhaving in het veld. Lokale autoriteiten in de provincie Zuid-Kivu maakten in augustus een einde aan het illegaal delven van goud door Chinese personen. Het leidde tot een zeldzame publieke verontschuldiging van hooggeplaatste ambtenaren in China, met wie de DRC momenteel opnieuw onderhandeld over grootschalige mijnbouwcontracten.
Lees ook: Zo doen we iets aan dalende biodiversiteit
Een solide plan voor het bos is nodig
Op de klimaattop voor wereldleiders die de Amerikaanse president Joe Biden afgelopen april organiseerde, zegde Tshisekedi toe om een eind te maken aan de ontbossing en het beboste oppervlak terug te brengen naar 63,5 procent – terwijl dat volgens gegevens van de Wereldbank in 2020 nog 55,5 procent was. Niet iedereen is ervan overtuigd dat dit ook gaat gebeuren.
“De regering blijft zeggen dat de DRC aan de COP26 zal deelnemen als een ‘land van oplossingen’ voor de klimaatverandering, omdat er in de regio zoveel CO2 wordt opgeslagen. Maar het opheffen van het moratorium voor nieuwe kapvergunningen is lijnrecht in tegenspraak met die voornemens,” stelt Irène Wabiwa Betoko, die aan het hoofd staat van de campagne van Greenpeace Africa voor het woud in het Kongobekken.
De recente ontdekking van het grootste tropische veengebied ter wereld - dat zich uitstrekt langs de grens tussen de DRC en buurland Republiek Congo (Congo-Brazzaville) - maakt de risico’s des te duidelijker. Wetenschappers schatten dat er in het gebied bijna 30 miljard ton aan CO2 ligt opgeslagen. Dat is even veel als in alle bomen in het Congo-regenwoud, dat dertien keer zo groot is. Het veengebied zou kunnen worden aangetast als de fragiele ecologische balans zou worden verstoord, menen onderzoekers.
Congolese regenwoudexperts waarschuwen dat de ambities van Bazaiba zouden kunnen botsen met die van haar collega-ministers, wanneer een gedetailleerd plan voor alle sectoren en een goed overzicht over het gebruik van het woud ontbreken.
“Het gaat niet alleen om kapactiviteiten, het gaat ook om mijnbouw, om landbouw en om het gebruik van het woud door de bewoners,” stelt Josep Bobia, nationaal coördinator van Réseau Ressources Naturelles, een platform van 256 milieuorganisaties in de DRC. “Een van de voorwaarden voor het opheffen van het moratorium, de enige waaraan nog steeds niet is voldaan, is een overkoepelend plan voor alle sectoren.”
Bobia waarschuwt dat “als niet duidelijk is hoeveel van het woud kan worden gekapt voor de houtindustrie en hoeveel voor mijnbouw, er een situatie ontstaat waarin iedereen zijn gang kan gaan, misschien niet onder deze minister, maar dan mogelijk onder de volgende.”
De National Geographic Society, die zich inzet voor het onder de aandacht brengen en beschermen van het natuurschoon op aarde, financiert het onderzoek van Gouby en Sobecki naar de belangrijke rol van het Kongobekken in het ecologische evenwicht op onze planeet. Lees meer over de steun van de Society aan Explorers.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
