Het koraalrif van Cuba

Vijftien jaar geleden bezochten we de Jardines de la Reina voor het laatst. We stonden versteld van het rijke leven in het zeereservaat, een snoer van eilandjes, mangrovebossenen riffen, tachtig kilometer uit de kust van Cuba. In de wetenschap dat het klimaat sindsdien sterk is veranderd, zijn we benieuwd wat we aantrefen in dit gebied van bijna 2200 vierkante kilometer.

Bij onze eerste duik dalen we af naar een grote kolonie elandhoornkoraal (Acropora palmata ), overal in het Caribisch gebied en ernstig bedreigde soort.. In het dichte bos zien we tot onze verrassing neertjes en snappers om ruimte vechten tussen de brede takken. Het is exact waarop we hoopten: we zitten in een vloeibare tijdcapsule die ons terugbrengt naar een koraalwereld vol vissen, min of meer zoals we de Cariben tientallen jaren geleden ook zagen.

Drie zijdehaaien in het blauwe water van de Caribische Zee (linkerpagina). Gezonde riffen staan aan de basis van een voedselketen van plankton tot grote roofdieren. Naast zijdehaaien leven er Caribische rifhaaien en grote vissen – zoals de zwarte tandbaars,, die op de foto hierboven een snapper verorbert.

Duikinstructeur Noel López leidt ons naar een diepergelegen rif. We zien er vier soorten tandbaarzen, waaronder een itajara. Het rif lijkt nog meer grote vissen en haaien te herbergen dan bij ons eerste bezoek. Op een ochtend gaan we de mangroven in en zwemmen we tussen de koornaarvissen. Later duiken we met tientallen zijdehaaien,, die als een volmaakte draaimolen om ons heen cirkelen. Bij het vallen van de avond keren we terug naar de mangroven, waar we een jagende spitssnuitkrokodil volgen.

Ongeloofijk om zo veel prooien en toppredators in één enkel ecosysteem te zien, nota bene op één dag. Het is te danken aan de actieve bescherming door Cuba dat deze oase in de oceaan het zo goed doet, benadrukt de Cubaanse marien bioloog Fabián Pina Amargós. Met de getijden en zeestromen worden voedsel en larven aangevoerd. Tot nu toe kent het ecosysteem amper koraalverbleking, maar de gevaren zijn dezelfde als bij andere riffen: het opwarmen en verzuren van het water en de stijgende zeespiegel.

’s Nachts krioelt de zee van leven dat je overdag niet ziet. Zeewormen die op een onderwaterlamp afkomen (linksboven); een groep pijlinktvissen (Sepioteuthis sepioidea) – die communiceren door hun huid in kleur en patroon te laten verschieten – op jacht naar een maaltje (linksonder); een jonge, zo’n acht centimeter lange karetschildpad, een ernstig bedreigde soort, die weg van de kust zwemt en de beschutting van de duisternis opzoekt. In Cuba is sinds 2008 een verbod op het vangen van zeeschildpadden van kracht.

Met het eind van het Amerikaanse embargo in zicht, zal de romantiek van de Cubaanse wateren meer toeristen trekken. Er moet dan ook dringend een evenwicht worden gevonden tussen ecotoerisme en natuurbehoud. De Cubanen weten wat er op het spel staat: de levende kroonjuwelen van het Caribisch gebied.