Een jonge vrouwtjesvleermuis met een gewicht van zeven gram heeft een trek van zo’n 2400 kilometer afgelegd, van Rusland naar de Franse Alpen. De reis van het diertje breekt het record voor de langste vlucht van een vleermuis die ooit is waargenomen.
De ruige dwergvleermuis brak daarmee het record van een vleermuis van dezelfde soort die in 2017 tussen Letland en Spanje een afstand van 2200 kilometer aflegde.
Zie ook: Mot met lange vleugels wint het van vleermuis
De ruige dwergvleermuis is een Europese soort met een roodbruine vacht en vleugels met een spanwijdte van 23 centimeter. Wetenschappers wisten al dat deze diertjes tijdens hun trek vele honderden kilometers konden afleggen, maar volgens Juan Tomás Alcalde, voorzitter van de Asociación Española de la Conservación y el Estudio de los Murciélagos in Madrid (de organisatie die de oude recordvlucht in 2017 vastlegde), wijst het nieuwe record erop dat dit soort ultralange vluchten deel uitmaken van de levenscyclus van de zoogdieren.
‘Twee vleermuistrekken van meer dan 2200 kilometer in dezelfde richting? Dat kan geen toeval zijn,’ schrijft Alcalde in een e-mail. ‘Er bestaat een populatie van deze soort die zeer lange trekvluchten door Europa maakt.’
Zie ook: 16 prachtige foto's van vleermuizen | National Geographic
De vlucht van de nieuwe recordhouder bleef volledig onder de radar totdat Jean-François Desmet, zoogdierecoloog bij de onafhankelijke Franse milieugroep GRIFEM (Groupe du Recherche et d’Information sur la Faune dans les Ecosystèmes de Montagne), zich ermee bemoeide.
Desmet werd nieuwgierig toen hij in de herfst van 2009 vernam dat een dode vleermuis in een watertank bij een dorpje in de Franse Alpen was gevonden. De dorpelingen namen foto’s van het diertje, dat was voorzien van een minuscuul pootbandje van aluminium waarin de woorden ‘RUSLAND’ en een ID-nummer waren gestanst. Uitgaande van deze foto’s had Desmet enkele jaren nodig om de man op te sporen die het diertje in het noordwesten van het Russische Bioreservaat Darwin als eerste had geringd: Denis Vasenkov, een onderzoeker van de Russische Academie van Wetenschappen.
‘Het was pas in maart 2021 dat ik de man leerde kennen die het ringetje had aangebracht en dat ik in staat was om contact met hem op te nemen,’ mailt Desmet, wiens ontdekking onlangs is gepubliceerd in het tijdschrift Mammalia. ‘Dat maakte het mogelijk om het belang van deze verplaatsing te onderzoeken.’
Zowel Desmet als Alcalde denkt dat deze vleermuizen nog grotere afstanden afleggen dan de vluchten die tot nu toe zijn geregistreerd. Omdat het pootbandje van deze ruige dwergvleermuis niet van een GPS-zendertje was voorzien, weten de onderzoekers alleen waar het diertje werd geringd en waar het uiteindelijk werd gevonden.
En aangezien de huidige schatting van 2400 kilometer is gebaseerd op een hemelsbrede vlucht tussen de beide locaties, is het vrijwel zeker dat de nieuwe recordhouder een nog veel grotere afstand heeft afgelegd – mogelijk zelfs een kleine vijfduizend kilometer.
Vleermuizen zonder grenzen
Van de circa 1500 vleermuizen die Vasenkov in de afgelopen twintig jaar heeft gevangen en geringd, is dit opmerkelijke vrouwtje de enige die buiten Rusland is teruggevonden.
‘Het was zeer opwindend nieuws,’ schrijft Vasenkov, die onderzoek doet naar de vleermuistrek in Rusland, in een e-mail. ‘We hebben de vlucht meerdere keren op de kaart gecheckt omdat het zo ongelooflijk was, ondanks het feit dat we wisten dat deze soort zeer lange trekvluchten maakt.’
Ruige dwergvleermuizen brengen de zomer doorgaans door in hun broedgebied in het noordoosten van Europa, waar ze hun jongen grootbrengen. Daarna trekken ze naar het zuidwesten van het continent om daar te overwinteren. De soort geeft er de voorkeur aan zijn winterslaap bovengronds te houden, in gebouwen of bomen, wat betekent dat deze vleermuizen een warmer klimaat nodig hebben dan vleermuizen die hun winterslaap in grotten of andere afgesloten ruimten houden.
Volgens Desmet is het één jaar oude vrouwtje waarschijnlijk ’s nachts langs de zuidkust van de Oostzee gevlogen en heeft onderweg tussenstops gemaakt om op insecten te jagen en rustplaatsen te vinden, bijvoorbeeld in lege holen of spleten in bomen of vogelhuisjes.
Vasenkov vermoedt dat het vrouwtje, op zoek naar warmere streken, steeds verder is doorgevlogen en daardoor in de herfst uiteindelijk in de Franse Alpen is beland – om daar om onduidelijke redenen een vroegtijdig einde te vinden. Het kan ook zijn dat ze simpelweg de weg is kwijtgeraakt.
Onzekere toekomst
Hoewel vleermuizen bijna een vijfde van de biodiversiteit op aarde uitmaken, zijn de populaties van ruim de helft van alle vleermuissoorten onbekend of worden bedreigd, aldus een studie die in 2020 in het tijdschrift Annals of the New York Academy of Sciences is verschenen. Meer inzicht in de trek van vleermuizen en in de obstakels die ze op hun trek tegenkomen, zou ten goede komen aan het behoud van deze soorten.
In Europa worden de diverse populaties van de ruige dwergvleermuis als stabiel beschouwd, en in noordelijke regio’s van hun verspreidingsgebied lijken ze zelfs in aantallen toe te nemen. Maar volgens Alcalde worden de vleermuizen steeds vaker dood aangetroffen in of bij windmolenparken, waar ze hetzij tegen de wieken van de molens zijn aangevlogen, hetzij zijn gestorven als gevolg van een fenomeen dat ‘barotrauma’ wordt genoemd, waarbij de dieren vlakbij een windmolen inwendige bloedingen oplopen door de abrupte verandering in luchtdruk.
‘Windmolens zijn relatief nieuw en windkracht maakt in Europa momenteel een enorme groeispurt door,’ zegt Alcalde. Op het continent is de toepassing van deze schone energiebron van 2020 op 2021 met achttien procent toegenomen, maar er wordt gestreefd naar veel ambitieuzere doelstellingen.
‘We verwachten in de nabije toekomst een afname van deze vleermuispopulaties,’ zegt Alcalde. Dat komt vooral doordat de ruige dwergvleermuis zich maar traag voortplant: bij een levensverwachting van zo’n dertien jaar produceren ze slechts één jong per jaar. Ook andere migrerende vleermuizen worden met deze uitdagingen geconfronteerd.
Maar de toekomst voor deze piepkleine globetrotters is niet helemaal somber: Alcalde wijst erop dat uit experimenten is gebleken dat men de tijdstippen waarop windmolens actief zijn, kan aanpassen aan de vleermuizentrek, een maatregel die veel vleermuizen het leven kan redden.
Volgens Alcalde zouden dat soort aanpassingen doorgevoerd moeten worden ‘op alle windmolenparken waar veel dode vleermuizen worden gevonden – voordat het te laat is.’
Dit artikel werd oorspornkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
