De film Free Solo draait vanaf 10 januari 2019 in de Nederlandse bioscopen en vanaf 6 februari in de Belgische bioscopen.
YOSEMITE NATIONAL PARK, CALIFORNIË - Zaterdag beklom de vermaarde rotsklimmer Alex Honnold als eerste de bijna negenhonderd meter hoge, iconische granietwand El Capitan zonder touwen of ander veiligheidsmateriaal. Door deze ongekende prestatie schrijft hij geschiedenis binnen de sport.
In 3 uur en 56 minuten klom hij naar de top, waarbij hij de laatste touwlengte bijna rennend aflegde. Er stonden slecht enkele wolkjes aan de strakblauwe hemel toen Honnold zich om 9.28 uur PDT over de rand van de top hees en op een zanderige band ter grote van een kinderkamer ging staan.
Om 5.32 uur, bij het rozerood van de dageraad, begon Honnold aan de beklimming zonder touwen. Deze klimstijl wordt ook wel vrij soloklimmen genoemd. Honnold had de nacht doorgebracht in de aangepaste bestelwagen die dienst doet als mobiel basiskamp. In het holst van de nacht stond hij op, trok zijn favoriete rode T-shirt en afgeknipte nylon broek aan en ontbeet hij zoals gewoonlijk met havermout, lijnzaad, chiazaad en bosbessen. Daarna reed hij naar El Capitan Meadow.
Hij parkeerde de auto en liep over het met keien bezaaide pad naar de voet van de rots. Daar aangekomen trok hij klimschoenen met wrijvingszool aan, knoopte een zakje magnesiumpoeder om zijn middel om zijn handen droog te houden, zocht het eerste treetje en begon zich in de klimgeschiedenis omhoog te werken.
Ruim een jaar heeft Honnold zich op de klim voorbereid en op locaties in de Verenigde Staten, China, Europa en Marokko getraind. Het kleine groepje vrienden en medeklimmers die ervan op de hoogte waren had een geheimhoudingsplicht.
De beklimming werd voor een aflevering van National Geographic Documentary Films vastgelegd. Het team van filmmakers stond onder leiding van Jimmy Chin, een oude klimpartner van Honnold, en Elizabeth Chai Vasarhelyi. Afgelopen november waagde Honnold een eerste poging. Na amper een uur moest hij opgeven, omdat de omstandigheden niet optimaal waren.
De maanlanding van het soloklimmen
Na in een klimzaal in Sacramento te hebben getraind, bestormde Honnold (31) in 2008 de internationale klimscene met twee risicovolle beklimmingen zonder touw: de noordwestkant van de Half Dome in het Yosemite-park en de Moonlight Buttress in Zion National Park in Utah. Deze vrije solobeklimmingen deden de klimwereld versteld staan. Ook zetten ze nieuwe maatstaven, vergelijkbaar met de wijze waarop Roger Bannister het afstandslopen veranderde toen hij in 1954 de mijl binnen vier minuten aflegde.
“Wat Alex presteerde op Moonlight Buttress tartte alles waarvoor we waren getraind, wat we hadden geleerd en waarop we genetisch waren ingesteld,” zegt Peter Mortimer, een klimmer die samen met Honnold talloze films heeft gemaakt. “Dit is de meest onnatuurlijke plek voor mensen.”
Deze grensverleggende beklimmingen verbleken echter bij El Capitan. De fysieke en mentale hindernissen van een vrije solobeklimming van de top vallen moeilijk te overschatten. Volgens velen is deze het epicentrum binnen het rotsklimmen. De loodrechte wand is ruim achthonderd meter hoog. Dat is hoger dan het hoogste gebouw ter wereld, de Burj Khalifa in Dubai. Vanaf het grasland aan de voet van El Capitan zijn klimmers op het bovenste deel praktisch niet te zien met het blote oog.
“Dit is de ‘maanlanding’ van het vrije soloklimmen,” aldus Tommy Caldwell. Hij schreef in 2015 zelf geschiedenis met de beklimming van de Dawn Wall, de moeilijkste klim van El Capitan. Caldwell en zijn klimpartner Kevin Jorgeson gebruikten touwen en andere uitrusting alleen voor hun veiligheid en niet om vooruit te komen.
(Wat Caldwell en Jorgeson deden, wordt vrij klimmen genoemd. Klimmers gebruiken dan geen uitrusting om de berg te beklimmen en zijn alleen met touwen gezekerd om een val op te vangen. Bij vrij soloklimmen is een klimmer alleen. De klimmer gebruikt geen touwen of andere uitrusting om vooruit te komen of zich te beschermen. Een fout kan dus fataal zijn.)
Er wordt al jaren gespeculeerd over een vrije solobeklimming van El Capitan, maar tot op heden hebben slechts twee andere klimmers aangegeven dit serieus te overwegen. Een van hen was Michael Reardon. Deze vrije soloklimmer gleed in 2007 van een band onder aan een zeeklif in Ierland en verdronk. De ander was Dean Potter, die een basejump in de Yosemite-vallei in 2015 niet overleefde.
John Bachar, de bekendste vrije soloklimmer uit de jaren zeventig van de vorige eeuw die in 2009 op 52 jarige leeftijd overleed tijdens een klim zonder touw, heeft dit nooit overwogen. Toen Bachar zich op het toppunt van zijn kunnen bevond, was El Capitan nog nooit zonder touwen beklommen. Ook Peter Croft (58) had El Capitan nooit serieus overdacht, maar wist dat iemand het uiteindelijk wel zou doen. Zelf behaalde hij de mijlpaal binnen het vrije soloklimmen in de jaren tachtig van de vorige eeuw, de driehonderd meter hoge Astroman in het Yosemite-park.
“Het was de voor de hand liggende volgende stap,” zegt Croft. “Ik heb alleen geen idee wat er nu nog mogelijk is. Dit is de gevierde grote sprong.”
Tegen het eind van 2014 had Honnold internationale faam verworven. Hij sierde de omslagen van National Geographic, New York Times Magazine en Outside en het programma 60 Minutes wijdde een uitzending aan hem. Hij had diverse bedrijfssponsoren, had meegeschreven aan zijn succesvolle memoires en had een non-profitstichting opgericht om de levens van arme gemeenschappen over de hele wereld te verbeteren. Maar voor zijn gevoel had hij nog niet het begeerde punt in de klimgeschiedenis bereikt.
Caldwell en Jorgeson hadden jarenlang de beklimming van de Dawn Wall bestudeerd en ervoor getraind. Toen ze in januari 2015 de top bereikten, voegde Honnold zich daar bij hen. Aan een verslaggever vertelde Jorgeson dat volgens hem “iedereen op een dag zijn eigen geheime Dawn Wall hoopt te trotseren”.
“Wat is mijn Dawn Wall?” vroeg Honnold zichzelf af. Maar hij wist het antwoord al. Al jarenlang dacht hij na over wat een vrije solobeklimming van El Capitan zou vergen.
Het vermogen om angst te reguleren
De route die Honnold uitkoos naar de top van El Capitan, de zogeheten Freerider, is een van de meest gewaardeerde wandbeklimmingen in het Yosemite-park. De route bestaat uit 30 gedeeltes, oftewel touwlengtes, en is zo moeilijk dat het zelfs de afgelopen jaren nog in het nieuws kwam wanneer een klimmer de top had bereikt en touwen had gebruikt voor de veiligheid.
Deze odyssee moet zigzaggend over een patroon vol barsten en scheuren worden afgelegd. Sommige zijn gapende kloven, andere nog geen vinger breed. Op weg naar boven moest Honnold zijn lichaam in nauwe schoorstenen persen, liep hij op zijn tenen over banden van amper een luciferdoosje breed en bungelde hij op sommige plekken aan zijn vingers in de lucht.
De Freerider stelt bijna alle aspecten van de fysieke capaciteiten, zoals de kracht in vingers, onderarmen, tenen en buik, en de flexibiliteit en het uithoudingsvermogen van een klimmer op de proef. Ook omgevingsfactoren, zoals zon, wind en de kans op plotselinge regenbuien, moest Honnold zorgvuldig berekenen.
De echte test voor Honnold was echter of hij zijn kalmte zou weten te bewaren zo heel alleen op een klif honderden meters hoog, terwijl hij complexe klimreeksen moet uitvoeren en een verkeerde plaatsing van een voet het verschil tussen leven en dood kan betekenen. Topklimmers wijzen op Honnolds unieke vermogen om kalm en analytisch te blijven in dergelijke gevaarlijke situaties. Honnold heeft deze vaardigheid geleidelijk aan ontwikkeld in de twintig jaar dat hij klimt.
Een deel hiervan kan worden toegewezen aan zijn uitvoerige voorbereiding. Hij traint obsessief. Zo hangt hij om de dag urenlang aan zijn vingers en trekt hij zich aan één of twee armen op aan een speciaal vervaardigd toestel dat hij in de deuropening van zijn bestelwagen heeft bevestigd. Daarnaast besteed hij uren aan het perfectioneren, repeteren en onthouden van de juiste volgorde waarop handen en voeten bij elke belangrijke touwlengte moeten worden geplaatst. Hij maakt fanatiek aantekeningen. Zo houdt hij een gedetailleerd dagboek bij met zijn oefeningen en beoordelingen van zijn prestaties na elke klim.
Fysiek gezien hebben andere klimmers hetzelfde niveau als Honnold, maar niemand kan tippen aan zijn mentale vermogen om angst te reguleren. Dit vermogen om met spannende situaties te kunnen omgaan is zo opmerkelijk, dat de gebieden van zijn hersenen die gerelateerd zijn aan angst door neurowetenschappers zijn bestudeerd om te zien hoe ze eventueel afwijken van de norm.
Honnold heeft een pragmatischer standpunt: “Ik weet natuurlijk dat ik tijdens het vrije soloklimmen gevaar loop, maar ik schiet er niets mee op als ik daarboven bang ben. Het staat alleen mijn prestaties in de weg. Ik sta er daarom niet bij stil.”
Op de Freerider, een van de moeilijkste fysieke en mentale uitdagingen, werd Honnold op ongeveer honderdtachtig meter hoogte bij twee touwlengtes geconfronteerd met steile, golvende stukken rots. Het graniet is de afgelopen millennia door gletsjers gepolijst en biedt hier geen greepjes, waardoor een klimmer in feite alleen met zijn voeten naar boven kan klimmen. Honnold paste een delicate techniek toe die ‘wrijving’ wordt genoemd. Daarbij drukte hij zijn rubber schoenen tegen de rots om net voldoende grip te krijgen om zijn gewicht op de helling te kunnen ondersteunen. Hij moest zijn gewicht perfect in balans houden en voldoende opwaartse beweging behouden om er niet vanaf te glijden. “Het is te vergelijken met lopen op glas,” zegt Honnold.
In het Memorial Day-weekend maakte Honnold samen met Caldwell een oefenklim op de Freerider. Het stel bereikte de top in iets meer dan vijf en een half uur en braken daarmee ook hun eigen record. “Alex was op dreef,” aldus Caldwell. “Ik heb hem nog nooit zo goed zien klimmen.”
Een paar dagen voor deze klim wandelde Honnold naar de top van El Capitan. Vervolgens seilde hij de Freerider-route ab om te controleren of het magnesium waarmee hij de belangrijkste greepjes en treetjes van de route had gemarkeerd niet door de regen was weggespoeld. Dat was gelukkig niet het geval. Hij hoefde nu alleen nog maar uit te rusten en zich mentaal voor te bereiden op de klim van zijn leven.
“Toen ik jaren geleden mentaal in kaart probeerde te brengen wat een vrije solobeklimming van de Freerider zou inhouden, had ik bij een handjevol touwlengtes zoiets van ‘O, dat is een enge beweging en dat is echt een enge serie, wat een kleine plaat en o jee, die passage’,” vertelt Honnold. “Er waren zoveel gedeeltes waarbij ik echt even moest slikken. In de jaren daarna heb ik mijn comfortzone echter steeds verder opgerekt, totdat deze obstakels die volkomen idioot leken opeens mogelijk werden.”
Zaterdag werd het mogelijke dan eindelijk realiteit. Na honderden greepjes en treetjes op zijn vaardigheden en uithoudingsvermogen te hebben vertrouwd en zijn angst bijna vier uur lang onder controle te hebben gehouden, hees Honnold zich over de laatste banden. Chin en zijn assistent Cheyne Lempe waren met hun camera’s vanaf de top abgeseild om Honnold te volgen tijdens de beklimming van de bovenste helft van de rotsformatie. Hoewel ze een jumar, een soort mechanische lier, gebruikten om zichzelf op te hijsen, konden ze hem maar met moeite bijhouden.
Chin racete hijgend en met zweet bedekt vooruit om Alex Honnold op het topje van de wereld te filmen.
