Waar zal de mensheid zijn aan het eind van deze eeuw? Ga mee op reis door het heelal en ontdek wat er mogelijk is in Cosmos: Possible Worlds. Vanaf 9 maart elke maandag om 21:00 op National Geographic.
Deze column verscheen in de februari 2020 editie van National Geographic magazine.
“Op een winterochtend werd ik op de Universiteit van Amsterdam gebeld door een man uit Breda. Kort voor zonsopgang had hij tientallen lichtjes een voor een zien opkomen aan de horizon. Hij klonk bezorgd.
Hoewel ik zelf het lichttreintje niet had gezien, wist ik dat er maar één mogelijkheid was. Als het sneller beweegt dan een vliegtuig en niet knippert, is het een satelliet. In dit geval waren het zestig satellieten die in formatie bewogen. Satellieten van Starlink, gemaakt door SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van Elon Musk. Ik stelde de man gerust, we hoefden niet bang te zijn voor een meteorietinslag of invasie van aliens. Toch was ik zelf helemaal niet blij met wat hij had gezien.
De eerste Starlink-trein van zestig satellieten werd gelanceerd in november 2018. Een jaar later kwam de tweede. De Amerikaanse toezichthouder gaf al goedkeuring voor twaalfduizend satellieten, meer dan alle satellieten die de mensheid ooit heeft gelanceerd. Musks plan behelst een netwerk van veertigduizend communicatiesatellieten boven de dampkring. Doel: een ultrasnelle internetverbinding faciliteren, op elke plek ter wereld.
Commercieel gezien een slimme zet. Een ruimtevaartonderneming kan immers alleen overleven als ze kan voorzien in een behoefte van aardbewoners. En wie is er niet bereid te betalen voor een snelle internetverbinding? SpaceX drukt de kosten door lanceringen van groepjes satellieten, die zich daarna verspreiden in verschillende banen. Starlink is het verdienmodel voor SpaceX, waarmee Musk zijn droom kan vervullen om een kolonie op Mars te stichten en daarmee van de mensheid een ‘multiplanetaire soort’ te maken.
Bij de eerste satelliettrein in 2018 waren de commentaren nog enthousiast.Awesome, klonk het alom op Twitter. Een jaar later is die opwinding al wat geluwd. De satellieten hebben allemaal hun baan veranderd en bewegen in verschillende richtingen boven de aarde. Voor één beroepsgroep is Starlink echter een ramp: sterrenkundigen.De verre hemellichamen die zij bestuderen hebben een lange belichtingstijd nodig. De lens staat soms wel uren achtereen open om het licht van een ster, supernova of exoplaneet op te kunnen vangen.
Het is dus funest als Musks internettrein een heldere streep zet door de zuurverdiende telescoopfoto. Een schrijnend voorbeeld was een waarneming op het Cerro Tololo-observatorium in Chili. Sterrenkundigen richtten de telescoop op de sterrenhemel net toen de Starlink-satellieten voorlangs passeerden. Het belooft niet veel goeds voor als er straks tienduizenden satellieten als een zwerm vuurvliegjes door het beeld suizen.
SpaceX wil ook weer niet de boeman zijn voor de wetenschap. Het bedrijf heeft al toegezegd de Starlink-satellieten van een donkere beschermlaag te zullen voorzien, zodat ze minder licht weerkaatsen. Toch blijven er problemen, zoals de onvoorspelbaarheid van de zelfsturende satellieten. Omdat zij autonoom hun koers bepalen, kunnen astronomen onmogelijk vooraf vaststellen wanneer ze hun favoriete ster kunnen waarnemen.
SpaceX is niet het enige bedrijf dat de sterrenhemel bedreigt. Een Russische start-up kondigde aan dat het bedrijf de projectie van lichtreclames met behulp van satellieten mogelijk wil maken. Zo kun je het logo van je favoriete hamburgerrestaurant binnenkort écht nergens meer ontvluchten. Hopelijk komen er verstandige regels voor het gebruik van het firmament.
Nu is het nog een enkeling in Breda die de satellieten opmerkte en de heldere striemen voorbij zag komen. Maar de markt van satellietinternet groeit. Op een zeker moment zullen er meer zichtbare satellieten zijn dan zichtbare sterren. Een snelle internetverbinding voor iedereen: het klinkt als een aantrekkelijk, bijna nobel initiatief. Toch berooft Musk de mensheid van iets dat voor iedereen, jong en oud, arm of rijk, altijd gratis was: een vrij uitzicht op de sterrenhemel.”
Sterrenkundige Lucas Ellerbroek reisde voor National Geographic magazine afgelopen jaar elke maand naar een onderbelichte plek in ons zonnestelsel. In 2020 gaat hij opnieuw op pad om verslag te doen uit andere streken in het heelal.
Deze column verscheen in de februari 2020 editie van National Geographic magazine.
