Onlangs zagen onderzoekers dat enkele wilde bijen die hun nesten maakten in Argentijnse landbouwvelden daarvoor niets anders gebruikten dan dun plastic verpakkingsafval afkomstig van boerderijen.

Onderzoekers van het Argentijnse Instituto Nacional de Tecnología Agropecuaria (het nationale instituut voor agrarische technologie) bouwden in 2017 en 2018 een soort bijenhotels voor wilde bijen. Die maken, in tegenstelling tot bijensoorten die leven in een grote korf met een koningin en werksters, een nest waarin alleen zij een eitje leggen. De constructies van de onderzoekers bestonden uit lange, rechthoekige ruimtes met een kleine opening. Daardoor konden de wilde bijen naar binnen kruipen en de ruimtes vullen met bladeren, twijgjes en modder.

Van de 63 gebouwde houten nesten bleken er drie volledig met plastic bekleed. De stukjes plastic, die qua omvang en vorm op nagels van een hand leken, waren zorgvuldig door de bijen vormgegeven en in een overlappend patroon in het nest gerangschikt. Gezien het gebruikte materiaal denken de onderzoekers dat het plastic afkomstig was van een plastic zak of plasticfolie, dat qua structuur lijkt op de blaadjes die de bijen normaal gesproken gebruiken om hun nesten mee te bekleden.

Een van de drie plastic nesten was niet voltooid, dat wil zeggen dat het niet door de bij was gebruikt om haar eitje te leggen, meldt het wetenschappelijke tijdschrift Science Alert. In de andere twee was een van de larven gestorven en werd de ander niet aangetroffen door de onderzoekers, wat volgens hen een teken was dat het diertje gezond en wel was vertrokken.

Wat betekent dit voor bijen?

Dit nieuwe onderzoek, dat werd gepubliceerd in het vakblad Apidologie, was de eerste keer dat werd waargenomen dat de dieren niets anders dan plastic gebruikten voor hun nest, maar het is al veel langer bekend dat bijen plastic soms als een van hun bouwmaterialen gebruiken.

In 2013 werd in een artikel in het vakblad Ecosphere beschreven dat bijen plasticfolie en piepschuim gebruikten voor de bekleding van hun nesten in verschillende wijken van de Canadese stad Toronto. Net als de Argentijnse bijen maakten de wilde bijen in Canada het plastic op maat, zodat de stukjes leken op de blaadjes die ze normaal gesproken gebruiken.

Bijzonder was dat in het Canadese artikel werd beschreven dat de bijen niet alleen platte snippers plastic gebruikten. De bouwmaterialen van bijennesten worden vaak bij elkaar gehouden door plantenhars, wat ook de grondstof is voor bijvoorbeeld gom en latex. Maar uit de studie bleek dat sommige insecten in plaats daarvan kit op basis van plastic meenamen naar hun nest.

In beide studies werd opgemerkt dat er meer onderzoek nodig is om vast te stellen welk effect de bijen mogelijk ondervinden van het plastic. Maar in ieder geval is duidelijk dat bijen zich snel aanpassen aan een veranderende omgeving. In beide gevallen waren er ook volop blaadjes beschikbaar als bouwmateriaal.

“Dit zou kunnen aantonen hoe flexibel bepaalde bijensoorten zich kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden,” aldus onderzoeksleider Mariana Allasino in een persbericht.

Plastic gevaar

Hollis Woodard, die als entomologe onderzoek doet naar bijen in het Woodard Lab van de University of California, vindt het niet verrassend dat bijen plastic meenemen naar hun nest.

“Ik vind het triest,” stelt ze. “Dit is weer een voorbeeld van het overmatig gebruik van materialen die uiteindelijk ergens terechtkomen waar ze eigenlijk niet horen.”

Plastic vormt vaak een bedreiging voor dieren, in de vorm van microplastic, minieme deeltjes plastic die ontstaan bij de afbraak van grotere stukken plasticafval. Microplastic is gevaarlijk voor dieren die de deeltjes aanzien voor voedsel, wat vooral in zee vaak gebeurt. Er is echter geen bewijs gevonden dat de bijen plastic als voedsel gebruiken.

Bestrijdingsmiddelen, aantasting van hun leefomgeving, en virussen en parasieten zijn enkele van de bedreigingen waarmee bijen te maken hebben.

Onderzoekers hebben geopperd dat het plastic mogelijk een bescherming vormt tegen veel voorkomende problemen met nesten zoals schimmels en parasieten.

Als zou blijken dat de bijen inderdaad de voorkeur geven aan plastic boven natuurlijke materialen, zou het niet voor het eerst zijn dat dieren handig gebruik weten te maken van afval.

Mussen en vinken gebruiken sigarettenpeuken voor hun nesten om mijten buiten de deur te houden en zwarte wouwen in de Italiaanse Alpen verzamelen felgekleurd plastic om hun nesten mee te versieren en partners te lokken.

“Er moet nog veel meer onderzoek worden gedaan om vast te kunnen stellen wat dit voor de bijen zelf betekent,” aldus Woodard. “Natuurlijk kan het zijn dat ze er voordeel van hebben, maar dat is nog niet aangetoond. Ik denk dat de kans net zo groot is dat er schadelijke effecten zijn.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com

Negen miljard kilo plastic belandt jaarlijks in de oceaan. Meer informatie over de plasticsoep en wat je daar zelf tegen kunt doen, vind je op natgeo.nl/stopmetplastic.