De migratieroute van de rosse grutto bestaat al duizenden jaren en de vogeltrek spreekt al eeuwenlang tot de verbeelding. Toch wisten we er tot enkele decennia geleden niet al te veel van. Nu het mysterie stukje bij beetje wordt ontrafeld, neemt het ontzag voor de ongelooflijke inspanning van vogels alleen maar toe. Tegelijk blijkt uit onderzoek dat menselijke activiteiten en klimaatverandering de natuurlijke migraties verstoren en mogelijk bedreigen.

Een duidelijke aanwijzing voor het bestaan van de vogeltrek kwam er in 1822, toen een jager in Duitsland een ooievaar neerschoot waarvan de nek was doorboord met een pijl. Toen de pijl afkomstig bleek uit Centraal-Afrika, concludeerden onderzoekers dat de ooievaar duizenden kilometers moest hebben afgelegd. In 1906 ringden vogelkenners enkele ooievaars om te achterhalen waar ze in sub-Saharisch Afrika overwinterden.

Canadese kraanvogels voeren een balts uit in het Bosque del Apache National Wildlife Refuge in New Mexico VS Dit in 1939 gestichte natuurreservaat beschermt het leefgebied van de kraanvogels die broeden in de Rocky Mountains en overwinteren in het zuidwesten van de VS en Mexico
Canadese kraanvogels voeren een balts uit in het Bosque del Apache National Wildlife Refuge in New Mexico (VS). Dit in 1939 gestichte natuurreservaat beschermt het leefgebied van de kraanvogels, die broeden in de Rocky Mountains en overwinteren in het zuidwesten van de VS en Mexico.
Stephen Wilkes

Sindsdien zijn de trekroutes van duizenden vogelsoorten in kaart gebracht. Bijna de helft van alle bekende vogelsoorten migreert op het ritme van de seizoenen. Laysanalbatrossen broeden op tropische eilanden in de Grote Oceaan, maar bijna de helft van het jaar zweven ze op zoek naar voedsel op grote hoogte boven zee. Daarbij leggen ze duizenden kilometers af, tot aan de kust van Japan en Californië.

Indische ganzen broeden in de hooglanden van Centraal-Azië en trekken de Himalaya over om in zuidelijker streken te overwinteren langs meren en riviermondingen op het Indisch Schiereiland. Dat een grote spanwijdte geen vereiste is, blijkt wel uit het migratiepatroon van de robijnkeelkolibrie. Dit minuscule vogeltje vliegt solo van zijn broedgebied in de Verenigde Staten en Canada naar een gebied tussen Zuid-Mexico en Panama om te overwinteren.

Albatrossen en een enkele pinguin roesten op een met gras begroeide heuvel langs de kust De albatrossen blijven op het nest om hun jongen te beschermen en warm te houden terwijl hun partner met glijvluchten boven zee voldoende vis vangt De vogels overwinteren op het continentaal plat van Patagonie en in rivier mondingen in Argentinie en keren steeds terug naar dezelfde kolonie Op weg naar deze afgelegen plek baande Wilkes zich een weg tussen grote aantallen protesterende falklandcaracaras In 26 uur maakte hij 926 fotos waarvan hij er tachtig gebruikte om dit beeld samen te stellen
Albatrossen en een enkele pinguïn roesten op een met gras begroeide heuvel langs de kust. De albatrossen blijven op het nest om hun jongen te beschermen en warm te houden, terwijl hun partner met glijvluchten boven zee voldoende vis vangt. De vogels overwinteren op het continentaal plat van Patagonië en in rivier­ mondingen in Argentinië en keren steeds terug naar dezelfde kolonie. Op weg naar deze afgelegen plek baande Wilkes zich een weg tussen grote aantallen protesterende falklandcaracara’s. In 26 uur maakte hij 926 foto’s, waarvan hij er tachtig gebruikte om dit beeld samen te stellen.
Stephen Wilkes met toestemming van de wildlife conservation society

Vogels trekken om levensbedreigende omstandigheden te vermijden. Met het invallen van de winter in Noord-Amerika verdwijnen de nectargevende bloemen en de insecten waarmee de robijnkeelkolibrie zich voedt. Er zit niets anders op: om te overleven moet hij verkassen naar een gebied waar wel voedsel is te vinden. Is het in Canada en de VS weer aangenaam weer, dan keert hij terug naar zijn noordelijke leefgebied, waar de pas ontloken natuur hem weer veel te bieden heeft.

Trekvogels die migreren tussen Europa en Afrika en tussen Noord- en Zuid-Amerika worden bedreigd door illegale jacht en de landbouw. Natuurorganisaties schatten dat er elk jaar alleen al in het Middellandse Zeegebied tussen de elf en 36 miljoen vogels worden gevangen of gedood.

Ooievaars bouwen hun nest bij voorkeur op grote hoogte Deze nestpalen in Extremadura in het westen van Spanje werden geplaatst toen het verlaten gebouw waarin de ooievaars elk jaar nestelden weer in gebruik werd genomen Sommige ooievaars overwinteren in Afrika andere blijven dichter bij huis en verlaten Europa niet
Ooievaars bouwen hun nest bij voorkeur op grote hoogte. Deze nestpalen in Extremadura, in het westen van Spanje, werden geplaatst toen het verlaten gebouw waarin de ooievaars elk jaar nestelden weer in gebruik werd genomen. Sommige ooievaars overwinteren in Afrika, andere blijven dichter bij huis en verlaten Europa niet.
Stephen Wilkes

De situatie in de overwinteringsgebieden van veel langeafstandsvliegers in sub-Saharisch Afrika verslechtert, nu natuurlijke vegetatie steeds vaker plaatsmaakt voor akkers. Door de industrialisatie in de landbouw kunnen trekvogels op hun vaste roestplaatsen moeilijk aan eten komen.

Vroeger was het Europese platteland een lappendeken van kleinschalige boerenbedrijven te midden van ongerepte natuur, waar de vogels voldoende voedsel konden vinden. Nu worden er op grote, homogene akkers gewassen als maïs geteeld, die bovendien uiterst efficiënt worden geoogst.

Deze tekst bevat enkele fragmenten uit de oorspronkelijke reportage. Het complete verhaal is te lezen in het maartnummer van National Geographic Magazine.