Er zijn maar weinig plaatsen op aarde waar overstromingen geen probleem vormen. Elk gebied waar regen valt is kwetsbaar voor overstromingen, hoewel regen niet de enige oorzaak is.
Hoe overstromingen ontstaan
Een overstroming ontstaat wanneer water land overspoelt dat normaal gesproken droog is, wat op veel verschillende manieren kan gebeuren.
Overvloedige regenval, een gescheurde dam of dijk, het snel smelten van sneeuw of ijs, of zelfs een ongelukkig geplaatste beverdam kunnen een rivier doen overstromen, waardoor het aangrenzende land, de zogenaamde uiterwaard, wordt overspoeld. Kustoverstromingen doen zich voor wanneer een grote storm of tsunami de zee landinwaarts doet stromen.
De meeste overstromingen ontstaan pas na uren of zelfs dagen, waardoor de bewoners tijd hebben om zich voor te bereiden of te evacueren. Andere ontstaan snel en zonder enige waarschuwing. Zogenaamde stortvloeden kunnen uiterst gevaarlijk zijn en veranderen een kabbelend beekje of zelfs een drooggevallen stroompje in kolkende stroomversnellingen die alles op hun weg stroomafwaarts meesleuren.
Klimaatverandering verhoogt wereldwijd het risico op overstromingen, vooral in kust- en laaggelegen gebieden, door de rol die zij speelt bij extreme weersomstandigheden en het stijgen van de zeeën. De temperatuurstijging die gepaard gaat met de opwarming van de aarde kan bijdragen tot orkanen die trager bewegen en meer regen laten vallen, waardoor vocht wordt getrechterd in atmosferische rivieren zoals de orkanen die begin 2019 tot hevige regens en overstromingen in Californië hebben geleid.
Ondertussen dragen de smeltende gletsjers en andere factoren bij tot een stijging van de zeespiegel, wat heeft geleid tot langdurige, chronische overstromingsrisico's voor plaatsen gaande van Venetië in Italië tot de Marshalleilanden. Volgens een analyse uit 2017 zullen meer dan 670 Amerikaanse gemeenschappen tegen het einde van deze eeuw herhaaldelijk met overstromingen te maken krijgen; het gebeurt nu al in meer dan 90 kustgemeenschappen.
Gevolgen van overstromingen
Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling veroorzaken overstromingen wereldwijd jaarlijks voor meer dan 40 miljard dollar schade. In de VS bedragen de verliezen gemiddeld bijna 8 miljard dollar per jaar. Het dodental is de afgelopen decennia gestegen tot meer dan 100 mensen per jaar. In de vallei van de Gele Rivier in China hebben enkele van de ergste overstromingen ter wereld miljoenen mensen het leven gekost.
Wanneer het overstromingswater zich terugtrekt, zijn de getroffen gebieden vaak bedekt met slib en modder. Het water en het landschap kunnen vervuild zijn met gevaarlijke stoffen zoals scherpe brokstukken, pesticiden, brandstof en onbehandeld rioolwater. Potentieel gevaarlijke schimmelbloei kan snel de met water doordrenkte gebouwen overweldigen.
Bewoners van overstroomde gebieden kunnen zonder stroom en schoon drinkwater komen te zitten, wat kan leiden tot uitbraken van dodelijke ziekten die door water worden overgebracht, zoals tyfus, hepatitis A en cholera. (Lees hier meer over voorbereidingen op overstromingen en veiligheidstips.)
Preventie van overstromingen
Overstromingen, met name in uiterwaarden van rivieren, zijn net zo natuurlijk als regen en doen zich al miljoenen jaren voor. De beroemde vruchtbare overstromingsgebieden zoals de Mississippi-vallei, de Nijl-vallei in Egypte en de Tigris-Eufraat in het Midden-Oosten hebben millennia lang de landbouw ondersteund omdat de jaarlijkse overstromingen tonnen voedselrijk slib hebben achtergelaten. De mens heeft het risico op overlijden en schade vergroot door steeds meer huizen, bedrijven en infrastructuur te bouwen in kwetsbare overstromingsgebieden.
Om het risico te beperken, verplichten veel regeringen de bewoners van overstromingsgevoelige gebieden een overstromingsverzekering af te sluiten en stellen ze bouwvoorschriften vast om gebouwen beter bestand te maken tegen overstromingen—met wisselend succes.
Massale pogingen om de onvermijdelijke overstromingen te verzachten en in goede banen te leiden hebben geleid tot enkele van de meest ambitieuze technische inspanningen ooit, zoals het uitgebreide dijkenstelsel van New Orleans en de enorme dijken en dammen in Nederland. Dergelijke inspanningen worden vandaag voortgezet nu de klimaatverandering kwetsbare gebieden onder druk blijft zetten. Sommige overstromingsgevoelige steden in de VS gaan zelfs verder dan de federale ramingen en stellen hogere lokale normen voor bescherming vast.
Als je meer wilt weten over onze planeet, het milieu en natuurbehoud, mis dan 'One Strange Rock' niet
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op NationalGeographic.com
