Een vergrootglas kan licht bundelen met genoeg intensiteit om een vel papier te laten ontvlammen. Op dezelfde manier bundelt het oog licht op de macula of gele vlek, een klein deel van het netvlies achter in het oog. Daar zit een verzameling lichtgevoelige cellen die verschroeid kan raken door een overmatige blootstelling aan de zon. Hoewel de cellen in zo’n geval niet letterlijk verbranden, vindt er een fotochemische reactie plaats die leidt tot beschadigingen, soms permanent.

Te veel zonlicht kan bijvoorbeeld leiden tot aandoeningen als een pterygium of vleugeltje (een plooi in het slijmvlies van het oog) of ernstigere ziekten als staar en zelfs kanker.

Een oogbeschadiging heb je niet gelijk door

Het netvlies heeft geen pijnreceptoren, dus mensen hebben het vaak niet door dat hun ogen beschadigd raken als ze staren naar de zon. Sterker nog, vaak beseffen ze pas uren later, of zelfs de volgende dag, wat de zon heeft aangericht. De lichtgevoelige cellen in het netvlies kunnen nog urenlang functioneren voordat ze door beschadiging uitschakelen.

Zodra ze wegvallen, wordt de schade merkbaar. Iemand krijgt bijvoorbeeld last van een wazig zicht, kan niet meer goed scherpstellen of ziet een donkere vlek (een scotoom) in het midden van het gezichtsveld. Wie dergelijke schade oploopt, kan alleen maar wachten. Vaak nemen de klachten af na verloop van tijd, maar dat is helaas niet altijd het geval.

Om permanente schade te voorkomen, raden experts het aan om een hoed met een rand te dragen en een zonnebril die 99 tot honderd procent bescherming biedt tegen uv-straling. Direct in de zon kijken is nooit een goed idee – ook niet met een goede zonnebril of voor een kort moment. Je kunt dan binnen een minuut al permanente oogschade oplopen.

Veilig een zonsverduistering aanschouwen?

Een zonsverduistering is een van de zeldzame momenten waarop mensen massaal hun ogen willen richten op de zon. Het gevaar hiervan is al lange tijd bekend. Bijna 2500 jaar geleden zei Plato: ‘Mensen kunnen hun oog verwonden door tijdens een verduistering te staren naar de zon, tenzij ze enkel kijken naar een reflectie van de zon in het water of een soortgelijk middel.’ Experts van nu waarschuwen echter dat ook de reflectie van de zon sterk genoeg is om oogschade te veroorzaken.

Toch is het mogelijk om veilig een zonsverduistering te bewonderen. Door de jaren heen bedachten mensen creatieve manieren om dit te doen. Zo beschreef Aristoteles in de vierde eeuw v.C. hoe hij veilig een zonsverduistering bekeek met behulp van een gaatjescamera.

Het populairste middel is tegenwoordig de eclipsbril, die duizenden malen donkerder is dan een gewone zonnebril – maar ook hierin schuilt een gevaar. Online worden nu vaak neppe of onveilige eclipsbrillen aangeboden. Wie van plan is een zonsverduistering te bewonderen, moet er dus voor zorgen dat de bril van een betrouwbare bron komt en een internationaal keurmerk draagt.