Ongeveer 10 jaar geleden werden ze voor het eerst opgemerkt: mysterieuze kraters in Siberië. De gaten varieerden sterk in omvang, van enkele meters tot tientallen meters breed (zie de foto onderaan), maar wierpen allemaal dezelfde vraag op: hoe zijn deze gaten in het landschap ontstaan? Een groep wetenschappers heeft nu een verklaring gevonden en gepubliceerd in vakblad Geophysical Research Letters.
Mythen over het ontstaan van de kraters
Aanvankelijk gingen de wildste verhalen rond over de kraters. Waren ze het resultaat van een meteorietenregen? Zijn hier in de Koude Oorlog raketten getest? Of was dit toch het werk van buitenaards leven?
Jevgeni Tsjoevilin, permafrostexpert aan het Centrum voor de Winning van Koolwaterstoffen in Rusland, was een van de onderzoekers die zich de afgelopen jaren over het vraagstuk boog. Met zijn observaties wakkerde hij de geruchtenstroom nog verder aan: Tsjoevilin verklaarde vreemde geluiden te horen in de kraters.
Bovendien werden er rondom de kraters stukken aarde en ijs gevonden. Alles wees erop dat die brokstukken uit de grond zijn geslingerd tijdens de impact, voor onderzoekers het bewijs dat de kraters waren gevormd door een grote inslag.
Een wetenschappelijke verklaring over de oorsprong
Inmiddels denkt een groep ingenieurs, natuurkundigen en computerwetenschappers een verklaring te hebben gevonden. De explosies zijn hoogstwaarschijnlijk het gevolg geweest van een te hoge druk, veroorzaakt door methaan- en kooldioxidegasvelden onder het oppervlak. Naarmate de druk te hoog werd, zochten de gassen een weg naar boven, met een explosie en cirkelvormige kraters tot gevolg.
De bodem in Noordwest-Siberië bevat een dikke laag permafrost, een permanent bevroren ondergrond. Deze permafrost bestaat uit ijs, aarde, rotsen en sediment. Onder deze permafrost ligt een laag methaanhydraat, een vaste vorm van methaangas.
Ingeklemd tussen deze twee lagen bevinden zich holten van bijna een meter dik. Deze bevatten lagen zout water en worden cryopegs genoemd. Door de opwarming van de aarde smelten steeds grotere delen van de permafrost. Het smeltwater sijpelt weg in de cryopeg.
In de zoute cryopeg is nauwelijks ruimte voor extra water. Het gevolg: de laag zet uit, waardoor de druk toeneemt. Dit veroorzaakt scheuren die tot het aardoppervlak reiken, wat weer leidt tot een plotselinge drukverlaging in de diepere methaanhydraatlaag. Zo kan het methaan vrijkomen in de vorm van een explosie.
De vicieuze cirkel van klimaatverandering
De opwarming van de aarde is een belangrijke oorzaak van het ontstaan van de kraters. Tegelijkertijd wijzen de onderzoekers op de impact die deze kraters hebben op het verdere verloop van de klimaatverandering. Bij iedere explosie stoten de kraters methaangas uit, een broeikasgas dat veel krachtiger is dan koolstofdioxide en een aanzienlijke bijdrage levert aan de opwarming van de aarde.
Leestip: Wat is een zinkgat?
Dit proces werkt als een vicieuze cirkel: de opwarming van de aarde leidt tot het ontstaan van de kraters, en de vrijkomende gassen versnellen op hun beurt de opwarming. Hoewel de hoeveelheden in het niet vallen bij de uitstoot door de mens, vinden de wetenschappers het een zorgwekkende ontwikkeling.
Bovendien bestaan er zorgen over het mogelijk ontstaan van deze kraters in bewoond gebied. Voor de Russische Academie van Wetenschappen is het reden genoeg om de kritieke gebieden de komende tijd nauwlettend in de gaten te houden.
Meer lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
