Hoewel hogere temperaturen misschien aantrekkelijk klinken, kan hitte grote gevolgen hebben voor onze gezondheid. Steeds meer onderzoeken laten zien dat onze cellen sneller verouderen door langdurige blootstelling aan hoge temperaturen. Uit enkele studies komt naar voren dat de impact vergeleken kan worden met die van roken of overmatig alcoholgebruik. Hoe kunnen we deze schade beperken nu de temperaturen steeds verder stijgen?

Hitte versnelt de biologische klok

‘De biologische leeftijd van mensen die in warme gebieden wonen, is tot veertien maanden hoger dan die van mensen in koelere streken,’ zegt Eun Young Choi, verouderingswetenschapper aan de USC Leonard Davis School of Gerontology (VS). Opvallend is dat deze effecten blijven bestaan, zelfs wanneer factoren zoals inkomen en levensstijl worden meegerekend.

Maar extreme hitte beïnvloedt niet alleen je biologische leeftijd – het tast ook je kwaliteit van leven aan. Het lichaam draait voortdurend overuren om af te koelen, wat verschillende orgaansystemen onder druk zet. Het hart pompt harder, het zenuwstelsel raakt sneller overprikkeld en de nieren moeten extra hun best doen om vocht vast te houden.

Leestip: Hoe oud zijn je hersenen écht? Wetenschappers kunnen het nu meten

Hoewel deze reacties ons lijf juist beschermen, heeft het een negatief effect als ons lichaam continu hard moet werken. ‘Het is alsof je de motor van een auto langdurig laat draaien,’ zegt cardioloog Adedapo Iluyomade van het Miami Cardiac & Vascular Institute (VS). ‘Die constante belasting zorgt ervoor dat onderdelen sneller bezwijken dan gebruikelijk.’

Waarom hitte het lichaam onder druk zet

Die schade blijft bovendien niet beperkt tot onze organen. Het wordt wetenschappers steeds duidelijker hoe hoge temperaturen zelfs onze genen beïnvloeden. Langdurige blootstelling aan hitte werkt als een biologische stressfactor die kan leiden tot ontstekingen, oxidatieve schade en hormonale verstoringen.

Leestip: 7 wetenschappelijk bewezen voordelen van ouder worden

‘Na verloop van tijd veranderen deze herhaalde stressreacties de manier waarop je genen zich gedragen,’ zegt Iluyomade. ‘In plaats van het lichaam te helpen zich aan te passen, kan chronische hitte juist vitale systemen uitputten en het verouderingsproces versnellen.’

Een nieuwe studie uit 2025, gepubliceerd in Science Advances, laat zien hoe extreme hitte het lichaam van ouderen beïnvloedt. Onderzoekers gebruikten een ‘epigenetische klok’ die, op basis van chemische tags op het DNA, de biologische leeftijd helpt inschatten. Daaruit blijkt dat veranderingen door hitte blijvend kunnen zijn, zelfs wanneer de temperatuur weer is gedaald. ‘Soms onthoudt het lichaam die stress op een manier die later juist schadelijk is,’ zegt Choi.

‘Een beetje stress maakt het lichaam veerkrachtiger,’ zegt arts Tochi Iroku-Malize. ‘Maar langdurige hitte verstoort dat proces.’ Het team van Choi vond blijvende veranderingen in genen die ontsteking, afweer en herstel regelen. Daardoor wordt het lichaam kwetsbaarder voor ziekten en veroudering.

Nog geen uitsluitend bewijs

Uit een andere studie, gepubliceerd in het vakblad Environment International, kwamen vergelijkbare resultaten. Uit de analyse van bloedmonsters van meer dan 900 volwassenen bleek dat de bloedcellen van mensen die aan hogere temperaturen waren blootgesteld biologisch ouder waren.

Toch zijn er kanttekeningen. ‘Deze studies zijn gebaseerd op waarnemingen,’ zegt Iluyomade. ‘We zien een duidelijk verband, maar er is nog geen bewijs dat hitte de oorzaak is.’ Ook is individuele blootstelling lastig te meten: iemand met airconditioning loopt minder risico dan iemand die vaak buiten is.

Bovendien is niet iedereen even kwetsbaar. Sommige gemeenschappen zijn beter bestand aan hitte, met efficiënter zweten en een betere doorbloeding. Maar ook in die groep neemt het aantal gevallen met hartproblemen toe tijdens hittegolven. Dat wijst erop dat er een grens zit aan deze aanpassingen.

Wat kunnen we zelf doen?

Het goede nieuws is dat deze schade niet onvermijdelijk is. Met enkele aanpassingen kun je het lichaam al veel meer rust geven. ‘Denk bijvoorbeeld aan airconditioning,’ zegt Iluyomade. ‘Vooral voor oudere bevolkingsgroepen die in warme gebieden wonen, is dat niet enkel een luxe – het is noodzakelijk voor een goede gezondheid.’

Leestip: Warm weer? Planten raken er direct van in de stress

Ook het moment van blootstelling is belangrijk. Door uit de zon te blijven tussen 10.00 uur en 16.00 uur en regelmatig schaduw op te zoeken, kan al veel schade worden beperkt. Ook is het belangrijk om de hele dag door water te blijven drinken.

Daarnaast speelt de manier waarop steden worden ingericht een belangrijke rol. Zelfs kleine aanpassingen, zoals schaduwplekken bij een bushalte of het planten van extra bomen, kunnen een groot verschil maken. Elk stukje groen zorgt voor verkoeling en helpt de gezondheid. Zelfs nu de temperatuur wereldwijd stijgt, is het mogelijk om veerkrachtig te blijven.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!