Op dit moment lijden ruim driehonderdduizend mensen in Nederland en tweehonderdduizend mensen in België aan een vorm van dementie. En die aantallen zullen de komende jaren alleen maar toenemen, stelt Alzheimer Nederland. Door de vergrijzing zal alleen Nederland in 2050 al meer dan zeshonderdduizend mensen tellen met dementie, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende vorm is.

Is Alzheimer een ziekte van de moderne tijd, of kampte men ook in de Klassieke Oudheid al met symptomen van dementie? Om die vraag te beantwoorden, doken wetenschappers van de University of Southern California (VS) in medische geschriften uit de Griekse en Romeinse tijd.

Dementie in oude bronnen

Hoofdonderzoeker Caleb Finch bestudeerde samen met zijn collega en historicus Stanley Burstein onder andere teksten van de Griekse arts Hippocrates. Daarin ontdekten zij wel vermeldingen van ouderdomskwalen zoals doofheid, duizeligheid en spijsverteringsproblemen, maar geheugenverlies – een bekend symptoom van dementie – werd niet genoemd.

Opvallend is het verschil tussen de Grieken en Romeinen. In oude geschriften uit de Romeinse tijd werd namelijk wel gesproken over symptomen die mogelijk wijzen op de aanwezigheid van dementie onder de bevolking. Hun bevindingen werden begin 2024 gepubliceerd in het vakblad Journal of Alzheimer’s Disease.

Meer vergeetachtigheid bij de Romeinen

‘Toen we de Romeinen onder de loep namen, vonden we ten minste vier verwijzingen naar voorbeelden van vergevorderde dementie, waarbij we niet met zekerheid kunnen zeggen of het om de ziekte van Alzheimer ging,’ vertelt Finch. ‘Van de oude Grieken naar de Romeinen zien we dat de aandoening vaker begint voor te komen.’

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Hoe kan het dat Romeinen vaker aan dementie leden dan de Grieken? Daar is nog geen duidelijk antwoord op, maar Finch heeft er wel ideeën over. Zijn vermoeden: in de Romeinse tijd werden steden steeds dichterbevolkt, waardoor de luchtkwaliteit minder werd. Mogelijk zorgde de teruglopende luchtkwaliteit voor een toename van cognitieve gezondheidsproblemen.

Luchtkwaliteit en dementie?

De afgelopen jaren werd in verschillende studies inderdaad een verband gevonden tussen luchtvervuiling en een vergrote kans op dementie. Zo publiceerden wetenschappers van Western University (Canada) in 2022 een onderzoek in vakblad Neurology waaruit blijkt dat blootstelling aan fijnstof de kans op dementie vergroot. Mogelijk speelde dit dus ook al in de tijd van de Romeinen een rol.

Leestip: Deze 10 dingen kun je zelf doen om het risico op dementie te beperken

De onderzoekers benadrukken dat het nog te vroeg is om definitieve conclusies te trekken. De historische bronnen zijn schaars, en de beschreven symptomen zijn niet met zekerheid te koppelen aan specifieke vormen van dementie. Toch maken de bevindingen duidelijk dat cognitieve achteruitgang ook in vroegere samenlevingen werd herkend en benoemd.

Door oud en modern onderzoek naast elkaar te leggen, hopen wetenschappers beter te begrijpen hoe dementie zich door de eeuwen heen heeft gemanifesteerd — én welke factoren daarbij een rol kunnen hebben gespeeld.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!