Voorzichtig zoek ik houvast met mijn handen. Het is pikkedonker en slechts het vage schijnsel van mijn hoofdlampje geeft me enige referentie. In de rotsen steken gelukkig genoeg punten en richels uit en gestaag werk ik me omhoog. Linkerhand, rechterhand, linkervoet, rechtervoet. Alsof ik een gigantische trap bestijg. Wat is het bijzonder om eindelijk op de Matterhorn te klimmen! De markante berg die ik van onderen honderden keren zag en die zo tot de verbeelding spreekt.
Waar je ook bent in Zermatt, de Matterhorn trekt als een magneet altijd je aandacht. Met 4478 meter is het weliswaar niet de hoogste berg van de Zwitserse Alpen, maar deze volmaakte piramide zorgt voor een versnelde hartslag bij eenieder die het natuurwonder in zicht krijgt. Reeds in de steentijd was de door erosie gevormde Gneispunt onderwerp van vereringsrituelen, maar de wens om er boven op te staan, kwam pas midden 19de eeuw. Onderzoekers -veelal geologen - veroverden de ene na de andere Alpenreus en ook de Matterhorn was doel van menig expeditie.
Vooral de Brit Edward Whymper was gefascineerd door de berg: “It’s like an invisible string drawing me there.” Na meerdere mislukte pogingen vanaf de Italiaanse zijde, startte hij op 13 juli 1865 met een zevenkoppig team een nieuwe poging vanuit Zwitserland. Ze beklommen een route over de scheidslijn van de noord- en oostwand, die later bekend zou worden als de Hörnligraat.
Pretogen
Precies dezelfde weg klim ik ook, samen met berggids Richard Lehner (41). “Het team van 1865 koos opmerkelijk genoeg de juiste lijn. Ook vandaag de dag is dit nog de meest veilige en makkelijkste weg”, aldus Lehner. Verrast constateer ik dat de berg er van een afstand weliswaar zeer steil, glad en onbeklimbaar uitziet, maar eenmaal onderweg blijkt er overal goed houvast te vinden. Met plezier klauter ik verder, geheel conform de sfeer in 1865, toen de eerste beklimming van de Matterhorn een keerpunt in de alpiene geschiedenis markeerde. Lehner: “Bergbeklimmen diende tot dan toe vooral de natuurwetenschap, maar Whymper en consorten gingen omhoog voor de lol. Net als wij vandaag, beleefden zij plezier aan de fysieke inspanning, de uitdaging en de prachtige uitzichten.” Uit zijn pretogen maak ik op dat ook Lehner volop aan het genieten is.
Mijn berggids is geboren en getogen in Zermatt en kreeg het bergbeklimmen met de paplepel ingegoten. “Mijn vader stond meer dan vijfhonderd keer op de Matterhorn, en ook mijn opa was berggids.” Zelf beklom Lehner reeds 230 keer das Horu. Als bergredder rukte hij er honderden malen op uit om alpinisten in nood te helpen en vanuit ‘zijn’ Gandegghütte heeft hij dagelijks zicht op het icoon. Ik kan me dus geen betere begeleider wensen vandaag. Met zijn sympathieke voorkomen, zongebruinde gezicht en rustige stem wekt Richard, Richi voor vrienden, het volste vertrouwen. Een eigenschap die onontbeerlijk is voor een berggids. De beklimming van de Matterhorn vanuit de Hörnlihütte duurt algauw vijf uur en ook tijdens de afdaling, die net zo veel tijd in beslag neemt, moet de gids volop geconcentreerd zijn. Als klant - Richi zegt liever gast - zit je immers met een touw aan hem vast, en één misstap kan beiden naar beneden doen storten.
Hoewel Edward Whymper naderhand met de eer streek, ging ook hij onder begeleiding van lokale gidsen naar de Matterhorn. Zonder de Zermatter vader en zoon Taugwalder en Michel Croz uit Chamonix was het hem waarschijnlijk niet eens gelukt om halverwege te komen. Richi: “Bedenk dat er toen nog nooit iemand daarboven was geweest. In tegenstelling tot wij vandaag, zetten zij in 1865 elke stap in onbekend terrein. Het waren echte pioniers.”
Dun koord
Terwijl ik moderne stijgijzers onder mijn high tech schoenen bind, denk ik terug aan mijn bezoek aan het museum in Zermatt. Daar kreeg ik een goed beeld van met welk soort materialen men vroeger de bijna 3000 hoogtemeter tussen Zermatt en top overwon. Een houten pikkel, slappe spijkerschoenen en vooral een stuk van het destijds gebruikte henneptouw is huiverachtig. Het dunne koord bleek bij een valpartij tijdens de afdaling niet sterk genoeg en van de zeven mensen die op de top stonden, kwamen er maar drie levend beneden.
De eerste beklimming, waar de triomf van het halen van de top werd opgevolgd door tragedie, had een spectaculair effect op Zermatt. Uit alle windstreken kwamen bezoekers naar Zwitserland om de mystieke plek met eigen ogen te aanschouwen. En dat geldt nog steeds. Zermatt anno nu is een mondain doch charmant vakantieoord en niet meer te vergelijken met 1865, toen het handjevol inwoners in afzondering een hard boerenbestaan leidden.
Magie
Het merendeel van de huidige 1,5 miljoen toeristen die jaarlijks naar het dorp komen, kiekt de Matterhorn gemoedelijk vanaf het terras van hun luxe hotel, jaarlijks willen ongeveer 3000 mensen, net als ik, de droomberg daadwerkelijk op. Terwijl de zon de Walliser Alpen in een prachtig licht zet, bereiken Richi en ik de topgraat. Geconcentreerd loop ik over de smalle richel, met links in de diepte Italië en rechts Zwitserland. “At 1.40 pm the world was at our feet, and the Matterhorn conquered. Hurrah!”, schreef Whymper in zijn verslag Scrambles amongst the Alps. Ook ik kan een kleine vreugdekreet niet onderdrukken. Daarna genieten Richi en ik in stilte van het unieke panorama en beleven, net als Whymper “one crowded hour of glorious life”. Ik voel me bevoorrecht en ben blij. Het leven in het dal is compleet veranderd, maar de magie die uitgaat van de Matterhorn is na 150 jaar nog even groot.
Uit respect voor de berg is de Matterhorn morgen, 14 juli 2015, de hele dag gesloten en mogen er geen klimmers omhoog. In de weken daarna wordt zijn verjaardag groots gevierd met een scala aan activiteiten. In een openluchttheater wordt the Matterhorn story verteld, er is een dorpswandeling met acteurs door het Zermatt van 1865, bekende berggidsen mogen in de hoofdstraat voor de Walk of Climb hun handafdruk vereeuwigen en de route van de eerste klimmers op de berg wordt ’s avonds met lampen verlicht. Wie de Matterhorn zelf wil beklimmen met een berggids dient ruime rotsklimervaring en een goede conditie te hebben. Met gegadigden maakt Richard Lehner eerst een oefentocht op de Riffelhorn.
