Dit verhaal is ingekort en verschijnt in de oktober editie van National Geographic magazine.
De beschaduwde contouren van de Arabische woestijn doemen op in het blauwe licht van de ochtendschemering. Sjeik Butti bin Maktoum bin Juma al Maktoum en zijn zoon knielen voor het gebed. Het fluwelige zand voelt koel aan. Her en der zijn de sporen te zien van de nachtelijke omzwervingen van een woestijnvos. Aan de voet van een zandduin staan in de schaduw twaalf lage paaltjes. Boven op het duin zet een man een klaptafel neer om thee te serveren.
Aan de horizon is de glinsterende skyline van Dubai te zien, dat door de grootvader van de sjeik is omgetoverd van een slaperig dorp tot een hypermoderne havenstad. In de stad heeft sjeik Butti allerlei verantwoordelijkheden. Hier, in het verstilde landschap van zijn bedoeïenenvoorouders, vindt de sjeik rust bij zijn valken.
Het is oktober en valkeniers in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn druk met het trainen van hun vogels voor de jacht en voor het valkenraceseizoen. Sjeik Butti, zijn zoon Maktoum en hun gevolg staan elke ochtend om vier uur op en rijden ruim een uur de woestijn in om hun vogels te trainen, vóór de hitte van het middaguur toeslaat.
Wanneer het licht wordt zie ik valken die met een huif op de kop op een voetstuk zitten. Het zijn slechtvalken, giervalken, sakervalken en kruisingen. De vogels stammen af van voorzaten uit Europa, Azië en het noordpoolgebied. Het is maar een klein deel van de honderden vogels van de sjeik, ongetwijfeld een van de indrukwekkendste verzamelingen ter wereld ooit.
‘Goedemorgen Howard,’ roept de sjeik naar een bebrilde lange, kale man die naast me staat. Howard Waller (57) is de valkenfokker, vriend en vertrouweling van de sjeik. Ze bespreken hun lievelingsvogels: Delua, Witte Vinger en natuurlijk White One: een jonge valk, misschien wel de mooiste die ze ooit hebben gezien.
De afgelopen twintig jaar hebben sjeik Butti en Howard bijgedragen tot belangrijke veranderingen in de Arabische valkerij. Zo hebben ze alle vogels waarmee ze werken zelf gefokt en grootgebracht – iets wat vroeger voor volstrekt onmogelijk werd gehouden. Howard en sjeik Butti denken dat deze aanpak belangrijke gevolgen kan hebben voor het behoud van de valken. Diverse soorten worden bedreigd door illegale handel en inkrimping van hun habitat.
De sjeik en zijn zoon laten alle valken hun oefening doen. Met de oudere, veel behendigere vogels gaat Maktoum verder de woestijn in. Sommige laat hij bijna anderhalve kilometer vliegen. Ze winnen sneller hoogte en hun vliegroutes zijn veel efficiënter en strategischer. Sommige benaderen hun ‘prooi’, de bewegende loer, als de piloot van een gevechtsvliegtuig.
Aan het begin van de 21ste eeuw introduceerde kroonprins sjeik Hamdan bin Mohammed bin Rashid al Maktoum valkenraces als een manier om de valkerij toegankelijk te maken voor de bevolking van de Emiraten. Bij zo’n wedstrijd worden de vogels geklokt terwijl ze over een vastgestelde afstand achter een lokaas aan jagen. Het wedstrijdseizoen is in december en januari. Het hoogtepunt is de President’s Cup, een kampioenschap waaraan wordt meegedaan door meer dan tweeduizend valken en waarmee zes miljoen euro aan prijzengeld is gemoeid.
Overal in Dubai is te zien hoe populair de valkenraces zijn. Mensen hebben massaal valken aangeschaft. In de lobby’s van hotels en in kantoorgebouwen in de stad zijn blokken en rekken waar de valken op kunnen zitten. Valkeniers kunnen met hun zieke vogel naar het valkenziekenhuis, en er is een aan de sport gewijd winkelcentrum.
Het winkelcentrum beschikt ook over zijn eigen valkenkliniek, waar ik een in witte kaftan gehulde jongeman ontmoet met een slechtvalk op zijn arm. Twee jonge zoontjes volgen in zijn kielzog. ‘Mankeert uw valk iets?’ vraag ik. ‘Nee, hij krijgt een controle,’ zegt hij. ‘Hij gaat racen,’ vult een van de jongetjes aan. ‘Hij gaat winnen!’ verbetert zijn broertje.
Met Howard loop ik naar het deel van het winkelcentrum waar valken worden verkocht.Uitgebreid bekijkt Howard alle dieren. Er zijn slechtvalken en sakervalken, vanouds favoriet bij Saudische valkeniers, en ook enkele gestreepte torenvalken: een prima vogel voor beginnende valkeniers. Iedere verkoper laat zien dat de dieren voorzien zijn van papieren met stempels van hun land van herkomst. Howard knikt goedkeurend. ‘Dat is nu allemaal veel beter op orde,’ zegt hij. Hij streelt de borstveren van de valken en onderwerpt hun poten aan een inspectie. ‘Deze vogels maken een gezonde indruk, ze lijken niet erg gestrest. Vroeger zag ik vaak vogels die via Syrië uit Pakistan of Rusland waren gesmokkeld en die waren er slecht aan toe. Nu moet elke vogel die de VAE in- of uitgaat eigen identiteitspapieren hebben.’
De valkensmokkel in andere delen van de wereld baart nog steeds zorgen. Volgens natuurbeschermers worden saker- en slechtvalken tijdens hun migratie in Pakistan gevangen en gesmokkeld naar rijke kopers in het Midden-Oosten. Ook giervalken uit het Russische noordpoolgebied vallen in handen van stropers. De enige van deze soorten die op het moment als bedreigd geldt, is de sakervalk, maar de giervalk lijkt er niet veel beter aan toe. Natuurbeschermers vrezen dat de illegal handel en de krimpende habitat door klimaatverandering, vooral in het noordpoolgebied, hun overleven op lange termijn in gevaar brengen. Deze zorg is een van de voornaamste redenen waarom sjeik Butti hecht aan het zelf fokken van valken, zegt Howard. Sinds kort is hij ook actief in Schotland. ‘U zou er eens moeten komen kijken,’ zegt Howard.
Dit verhaal is ingekort. Het volledige verhaal verschijnt in de oktober editie van National Geographic magazine.
