Videograaf Steve Hathaway was op 25 oktober bezig om een toeristisch promotiefilmpje te maken op een eiland voor de kust van Nieuw-Zeeland toen zijn vriend Andrew Buttle riep dat hij moest komen kijken naar iets heel vreemds.

Hathaway dacht dat zijn vriend hem in de maling nam toen die vertelde wat hij had gezien. Hij deed zijn duikuitrusting aan en ging het water in. Daar stuitte hij op een acht meter lang doorschijnend wormachtig wezen, dat leek op een soort windzak. Het was een pyrosoom die zo groot was dat hij erdoorheen kon zwemmen. Hij hoopte al jaren dat hij er ooit een zou zien.

Het was “nogal onvoorstelbaar” om er nu in de buurt te zwemmen, aldus Buttle. “We konden honderdduizenden piepkleine diertjes zien van heel dichtbij.”

Dat komt omdat een pyrosoom niet gewoon één dier is. Het is een ronddrijvende kolonie van honderden of duizenden individuele organismen, zoïden genaamd. Zoïden zijn kleine, meercellige diertjes die aan hun voedsel komen door water door hun lichaam te pompen en dat te filteren. Zo voeden ze zich met fytoplankton, bacteriën, deeltjes van uitwerpselen en allerlei ander restmateriaal.

Vanwege dit proces, het oppompen van water via één sifo (opening) en het wegpompen ervan via een andere sifo, behoren ze tot een groep dieren die Tunicata (manteldieren) worden genoemd, en wel tot de ‘zakpijpen'. Nog een andere naam voor dit dier? ‘Kakkerlakken van de zee’, vanwege hun gave om voedsel te zeven uit water in zelfs de meest onaangename omgevingen.

Pyrosomen en hun verre neven de salpidae zijn “zeer belangrijk en in ruime mate voorradig” als voedselbron in vooral tropische wateren, aldus Andrew Jeffs, hoogleraar Marine Science aan de Nieuw-Zeelandse University of Auckland. Beide soorten vormen voedsel voor zeedieren als schildpadden en, Jeffs’ specialisatie, langoesten. Roofdieren kunnen zich wekenlang aan de buizen vastklampen en zich intussen tegoed doen.

“Het is zoiets als wanneer wij aan een olifant zouden gaan hangen om hem op te eten,” stelt hij. “Ze hebben zo alle tijd om hun buikje rond te eten.” Maar het komt ook regelmatig voor dat dieren sterven omdat ze plastic zakken aanzien voor deze wezens, of voor andere geleiachtige organismen als kwallen.

Pyrosomen zwemmen ‘s nachts verticaal naar het wateroppervlak om fytoplankton te vangen. Bij zonsopgang keren ze naar de diepte terug, mogelijk om te ontkomen aan dieren die overdag naar voedsel zoeken.

Deze geleiachtige, buisvormige lichamen zijn van nature lichtgevend. Zo komen ze ook aan de naam ‘pyrosoom’: van de Griekse woorden voor ‘vuur’ en ‘lichaam'. Hun lengte kan variëren van een centimeter tot de omvang die in de video te zien is (of zelfs nog langer).

Hun groeiproces gaat zowel via geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting, vertelt Moira Decima, ecologe bij het National Institute of Water and Atmospheric Research in Wellington. Ze groeien snel, maar het is moeilijk om te zeggen hoe snel precies. Naar salpidae is meer onderzoek gedaan. Deze wezens bestaan uit een soort zoïde en komen vaker voor dan pyrosomen.

Maar daar kan verandering in komen. Decima vertelt dat er in 2017 een enorme toename was van pyrosomen aan de westkust van de Verenigde Staten. Inmiddels wordt meer onderzoek gedaan naar deze wezens.

Buttle en Hathaway, die beide doorgewinterde duikers zijn, zagen deze pyrosoom tijdens het warme seizoen van Nieuw-Zeeland. Het eiland Whakaari, dat Buttle erfde van zijn grootvader, ligt op zo'n 50 kilometer van het vasteland. Het wordt ook wel het White Island genoemd en is een toeristische trekpleister vanwege de actieve stratovulkaan op het eiland.

De hogere temperaturen tijdens de zomer trekken allerlei zeedieren aan. “Je ziet rond deze tijd altijd wel weer iets nieuws,” aldus Hathaway. Hij had gedurende zijn elf jaar als videograaf al heel wat dieren gezien, zoals manta's en walvissen. Samen met Buttle zwom hij gedurende zo'n veertig minuten rond de pyrosoom.

Hij wil het verslag van deze ervaring ook op Young Ocean Explorers zetten, zijn leuke en educatieve website voor kinderen. “Kinderen vinden dit geweldig,” zegt hij. “Zo'n pyrosoom lijkt op een gigantische worm. Soms staan mensen pas ergens bij stil als ze iets vreemds zien.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com