Noot van de redactie: dit artikel verscheen oorspronkelijk op 8 februari 2019. Het is bijgewerkt nadat Yang Feng Glan, een Chinese vrouw met de bijnaam ‘Ivoorkoningin’, in Tanzania werd veroordeeld.
In de strijd tegen wildcriminaliteit zijn grote doorbraken zeldzaam, maar in januari 2018 boekte de Thaise politie een overwinning toen zij Bach ‘Boonchai’ Mai arresteerde. Volgens onthullingen van The Guardian en bewijzen die door de anti-smokkelorganisatie Freeland, zijn verzameld, is Bach een beruchte Vietnamese smokkelaar in ivoor, neushoornhoorn, tijgers, schubdieren en ander bedreigd wild. Het nieuws werd alom verwelkomd en haalde de internationale krantenkoppen, maar de feestvreugde was voorbarig. Eind januariwerden de aanklachten tegen Bach ingetrokken nadat een kroongetuige zijn getuigenis in de rechtbank had herroepen. Het is helaas een al te vertrouwde uitkomst voor figuren die worden verdacht van het leiding geven aan de illegale smokkel van wild. Ze worden zelden vervolgd en nog minder vaak veroordeeld.
In de strijd tegen wildcriminaliteit zijn grote doorbraken zeldzaam, maar in januari 2018 boekte de Thaise politie een overwinning toen zij Bach ‘Boonchai’ Mai arresteerde. Volgens onthullingen van The Guardian en bewijzen die door de anti-smokkelorganisatie Freeland, zijn verzameld, is Bach een beruchte Vietnamese smokkelaar in ivoor, neushoornhoorn, tijgers, schubdieren en ander bedreigd wild. Het nieuws werd alom verwelkomd en haalde de internationale krantenkoppen, maar de feestvreugde was voorbarig. Eind januari werden de aanklachten tegen Bach ingetrokken nadat een kroongetuige zijn getuigenis in de rechtbank had herroepen. Het is helaas een al te vertrouwde uitkomst voor figuren die worden verdacht van het leiding geven aan de illegale smokkel van wild. Ze worden zelden vervolgd en nog minder vaak veroordeeld.
“Er zijn zóveel rechtszaken tegen deze zogenaamde sleutelfiguren of andere verantwoordelijke personen geweest die zich hetzij jarenlang in de rechtszaal voortslepen, hetzij helemaal mislukken. De verdachten worden dan uiteindelijk niet veroordeeld,” zegt Julian Rademeyer, projecthoofd bij TRAFFIC, de internationale organisatie die toeziet op de handel in wilde dieren. “Het is enorm frustrerend, want het gebeurt veel te vaak.”
Bach was aangeklaagd wegens zijn vermeende rol in de smokkel van veertien neushoornhoorns naar Thailand, een schending van een internationaal verdrag inzake wildsmokkel en van de Thaise wet op de bescherming en het behoud van wilde soorten. Als hij was veroordeeld, had hij maximaal vier jaar de cel in gemoeten en een boete van 1300 dollar moeten betalen.
Aanvankelijk hoopten natuurbeschermers dat de arrestatie van Bach het begin zou zijn van een internationaal onderzoek naar Hydra, het veelkoppige misdaadsyndicaat dat naar verluidt door Bach en zijn broer Bach Van Lim wordt gerund. Hydra is actief in heel Zuidoost-Azië en zou banden hebben met Afrika en China, aldus Steven Galster, oprichter van Freeland, de ngo die zijn basis heeft in Bangkok.
“Als je voor de echt belangrijke spelers in de illegale wildsmokkel een schaal van één tot tien zou hanteren, zou Bach ongeveer rond de 8,5 zitten,” zegt Galster, die de activiteiten van het syndicaat al sinds 2003 in de gaten houdt. “Er zijn waarschijnlijk maar één of twee anderen in Zuidoost-Azië die op hetzelfde criminele niveau opereren.”
Bach slaagde er volgens Galster lange tijd in om aan arrestatie te ontkomen, maar in december 2017 brachten de Thaise autoriteiten hem in verband met veertien neushoornhoorns die ze op de luchthaven van Bangkok in de bagage van een Chinese staatsburger hadden gevonden. In plaats van de Chinees meteen te arresteren koos de Thaise douane voor een methode die als ‘gecontroleerde aflevering’ wordt omschreven: ze volgden hem toen hij de hoorns afleverde bij een beambte die verantwoordelijk was voor de quarantaine van wilde dieren. De beambte nam de hoorns van de Chinees over en sprak daarna met een familielid van Bach af. Uiteindelijk leidde het spoor naar Bach zelf, die de vermeende financier achter de import van de hoorns was.
“We mogen niet vergeten dat er in deze zaak ook reële vooruitgang is geboekt in de manier waarop de Thaise autoriteiten wildsmokkel onderzoeken,” zegt Giovanni Broussard, regiocoördinator Zuidoost-Azië van het wereldwijde VN-programma voor de bestrijding van wild- en bosbouwcriminaliteit van het UNODC (United Nations Office on Drug and Crime).
Maar zodra de media-aandacht was weggeëbd, verdween ook de interesse in de zaak zelf, zegt Galster. De Thaise regering en Freeland hadden bewijsstukken met betrekking tot vele jaren verzameld om de schuld van Bach aan te tonen, maar de autoriteiten kozen ervoor de zaak in handen te leggen van een onervaren officier van justitie, die zijn aanklacht opbouwde rond de verklaring van één enkele getuige, in plaats van op al die verzamelde feiten. De Thaise autoriteiten reageerden niet op verzoeken om commentaar.
Vorige week stelde de advocaat van Bach in een vrijwel lege rechtszaal even ten zuiden van Bangkok dat zijn cliënt slachtoffer was geworden van een persoonsverwisseling. Toen de getuige werd gevraagd Bach (die zijn uiterlijk volgens Galster had veranderd met behulp van een toupet en een bril) te identificeren, slaagde hij daar niet in. “Er bestond volgens de rechter voldoende twijfel om te besluiten dat zij verder niets kon doen,” zegt Galster. “Het aangepaste uiterlijk van Boonchai Bach was bedoeld om ervoor te zorgen dat de getuige zijn verklaring zou aanpassen.”
Galster en anderen denken dat de getuige voorafgaand aan het proces moet zijn bedreigd of omgekocht – iets wat vaak voorkomt, aldus Vanda Felbab-Brown, senior fellow aan de denktank Brookings Institutionin Washington, die zich inzet voor het oplossen van maatschappelijke problemen, waaronder wildsmokkel.
Het resultaat is volgens haar “in het algemeen kenmerkend voor de zwakte van het OM in landen als Thailand.” Toch was deze zaak een extra teleurstelling. “De seponering in deze zaak is gewoon vreselijk,” zegt zij. “Het signaal dat wordt afgegeven, is dat je met wildcriminaliteit kunt wegkomen.”
Bach is al de zoveelste vermeende topcrimineel op het gebied van wildcriminaliteit die erin is geslaagd aan vervolging te ontkomen, na Feisal Mohamed Ali, een Keniaanse ivoorsmokkelaar die met succes in beroep ging tegen zijn veroordeling; Dawie Groenewald, een Zuid-Afrikaanse safariorganisator die wordt verdacht van ruim 1800 feiten inzake wildcriminaliteit maar wiens proces zich als sinds 2010 voortsleept; en Vixay Keosavang, die met Bach samenwerkte en al sinds 2013 door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken wordt gezocht voor de smokkel vanuit Afrika naar Azië van grote ladingen ivoor, neushoornhoorn, schubdierschubben en ander wild. Dit soort figuren hebben vaak meer dan genoeg geld om dure advocaten te betalen en opereren in landen waar corruptie welig tiert, OM’s over weinig middelen beschikken en er een zwakke wetgeving op het gebied van wildcriminaliteit bestaat.
'Ivoorkoningin' veroordeeld
Maar er zijn ook voorbeelden van het tegendeel. Drie weken na het ontslag van rechtsvervolging voor Bach veroordeelde een rechtbank in Tanzania de Chinese Yang Feng Glan, beter bekend als de ‘Ivoorkoningin’, tot vijftien jaar gevangenisstraf wegens het leiding geven aan een georganiseerd kartel dat honderden stuks ivoor ter waarde van 2,51 miljoen dollar naar Zuidoost-Azië had gesmokkeld.
“Dit is een ongelooflijk belangrijke overwinning, niet alleen voor Tanzania maar voor heel Afrika,” zegt Krissie Clark, directeur en medeoprichter van de PAMS Foundation, een natuurbeschermingsgroep in Tanzania. “Het toont aan dat niemand boven de wet staat en dat ook topcriminelen voor de bijl kunnen gaan.”
Het succes van Yangs arrestatie en veroordeling berustte op een aanpak waarin inlichtingenwerk de hoofdrol speelde, zegt Clark. Anders dan in de zaak-Bach in Thailand werkten meerdere Tanzaniaanse diensten samen om een robuuste aanklacht op te bouwen. De zaak getuigt ook van de toezegging van president John Magufuli om stroperij en corruptie hard aan te pakken, zegt Clark.
Van 2009 tot 2014 raakte Tanzania zestig procent van zijn olifanten kwijt, hoofdzakelijk als gevolg van de stroperij. Na die rampzalige jaren “is het extreem bemoedigend te zien dat de regering zulke stevige maatregelen tegen wildsmokkelaars treft,” zegt Iain Douglas-Hamilton, oprichter van Save the Elephants, een ngo in Kenia. De zaak-Yang is volgens hem een van meerdere opzienbarende smokkelzaken die door de Tanzaniaanse rechtbanken serieus zijn genomen.
“Tanzania heeft hiernaartoe gewerkt door steeds grotere ‘vissen’ te vangen,” zegt Clark. “Voorheen was er niet alleen in Tanzania maar ook elders veel corruptie, en was het erg moeilijk om iets voor elkaar te krijgen. Maar deze uitspraak laat zien dat we er samen iets aan kunnen doen en dat Tanzania daarbij het voortouw neemt.”
De Thaise regering kan volgens Galster nog tegen de vrijspraak van Bach in beroep gaan. En Freeland zoekt naar wegen om een civielrechtelijke zaak tegen hem aan te spannen. Maar zolang opzienbarende krantenkoppen niet leiden tot internationale onderzoeken en serieuze juridische maatregelen, zal de tekortschietende vervolging waarschijnlijk de norm blijven. Zoals Galster het omschrijft: “We moeten deze zaken behandelen als wat ze feitelijk zijn: georganiseerde misdaad op grensoverschrijdende schaal.”
De non-profitorganisatie Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees meer verhalen over wildcriminaliteit op natgeo.nl/wildcriminaliteit.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
