Noot van de redactie: op 10 november 2019 heeft de Russische overheid de laatste groep walvisachtigen uit de ‘ijsgevangenis’ vrijgelaten. In de loop van tien dagen vervoerden functionarissen van het Onderzoeksinstituut voor Visserij en Oceanografie van de Russische Federatie (VNIRO)de resterende vijftig witte dolfijnen in drie groepen naar de Oespenija-baai, zo’n honderd kilometer verderop. In de Oespenija-baai komen witte dolfijnen van nature niet voor, maar volgens de autoriteiten was deze plek voor de resterende dieren de beste optie, gezien de weersomstandigheden en de financiering. In een gezamenlijke verklaring lieten dierenwelzijnsgroepen weten dat de locatie waar de dieren worden uitgezet “niet ideaal” is en wordt gewezen op de aanwezigheid van Noord-Koreaanse walvisvaarders in de regio. De hele operatie om alle 97 orka’s en witte dolfijnen in het wild uit te zetten heeft vierenhalve maand in beslag genomen, waarbij de eerste 47 dieren in juni werden uitgezet in wateren waar ze waren gevangen. (Dit artikel is oorspronkelijk op 20 juni verschenen.)
In de zomer van 2018 vingen medewerkers van vier Russische bedrijven die zeezoogdieren aan aquariums leveren, bijna honderd witte dolfijnen en orka’s. Vangsten die later als illegaal zouden worden aangemerkt. De dieren werden sindsdien gevangengehouden in zeekooien in de Srednjaja-baai, in het Russische Verre Oosten.
Maar vorige week begon de Russische overheid de dieren weer in het wild uit te zetten, zo maakte vicepremier Alexej Gordejev bekend tijdens het jaarlijkse tv-programma waarin president Vladimir Poetin vragen van het publiek beantwoordde.
Beambten van het VNIRO, het Onderzoeksinstituut voor Visserij en Oceanografie van de Russische Federatie, zijn vorige week begonnen met het verhuizen van de eerste acht dieren. Zes witte dolfijnen en twee orka’s werden met behulp van een hijskraan in hanglussen uit zee getild en voor transport gereed gemaakt. Ze zullen worden uitgezet in de Zee van Ochotsk, circa 1770 kilometer verder naar het noorden, waar ze oorspronkelijk werden gevangen. De reis per truck en schip zal waarschijnlijk zo’n vijf dagen duren, zegt Charles Vinick, directeur van de Amerikaanse ngo Whale Sanctuary Project. Hij staat in contact met Vjatsjeslav Bizikov, vicedirecteur van het VNIRO, die toeziet op het transport en het uitzetten van de dieren.
Volgens berichten van Reuters waarin Gordejev werd geciteerd, zal het vier maanden duren voordat alle dieren zijn verhuisd en zullen de walvisachtigen in kleine groepjes worden vrijgelaten. Volgens een verklaring van het VNIRO die in The New York Times werd vertaald, zijn zeventig specialisten, onder wie dierenartsen en wetenschappers, betrokken bij het toezicht op het transport van de dieren. Elke walvisachtige zal tijdens het transport door twee mensen worden begeleid en vóór zijn vrijlating worden uitgerust met een GPS-zendertje.
“We hebben op aanbeveling van wetenschappers de enige verstandige beslissing genomen, namelijk om de dieren terug te brengen naar de natuurlijke habitat waar ze werden gevangen, naar hun vertrouwde omgeving,” zei Gordejev.
Eind 2018, begin 2019 trokken de 98 witte dolfijnen en orka’s veel internationale aandacht toen op beelden die door een drone waren gemaakt, was te zien hoe de dieren in krappe zeekooien werden vastgehouden. De video leidde ertoe dat de kooien in de pers als ‘ijsgevangenissen’ werden aangeduid en wekte grote verontwaardiging over de vangst en behandeling van de dieren.
Destijds hielden drie van de vier betrokken bedrijven vol dat de zeezoogdieren legaal waren gevangen; een vierde bedrijf weigerde commentaar te leveren. Sinds het begin van het vrijlatingsproces heeft geen van de vier firma’s verklaringen afgegeven.
Begin van de verhuizing
Volgens Russische Engelstalige newssite EastRussia, zag Poetin via een livefeed persoonlijk toe op het begin van het transport. Tijdens het tv-programma waarin de president op vragen van het publiek reageerde, uitte hij zich ook over de vrijlating van de dieren (in de vertaling van de BBC): “Alleen al de orka’s – voor zover ik weet – zijn rond honderd miljoen dollar waard. Als het om veel geld gaat, zijn problemen altijd lastig op te lossen. Godzijdank is de zaak nu in beweging.”
Westerse aquariums zijn bezig het aantal walvisachtigen in gevangenschap geleidelijk aan te verminderen en onlangs besloot Canada om het houden van deze dieren geheel te verbieden. Maar in China floreren dolfinariums die werken met dieren die in het wild zijn gevangen: het land telt inmiddels 78 zeedierparken, terwijl er 26 in aanbouw zijn.
Volgens Vinick is de terugkeer van de dieren naar wateren rond het eiland Sachalin en in de Zee van Ochotsk “de juiste beslissing.” In april werd hij samen met Jean-Michel Cousteau, oprichter van de Californische ngo Ocean Futures Society, door de Russische autoriteiten uitgenodigd om de gezondheidstoestand van de zeezoogdieren te beoordelen en een rehabilitatieplan op te stellen. Vinick en Cousteaupubliceerden een gezamenlijk rapport waarin ze stelden dat de meeste dieren wondjes op de huid vertoonden, wat zou kunnen duiden op gezondheidsproblemen. Ze meenden dat de walvisachtigen nader onderzocht moesten worden, maar zeiden ook dat ze goed werden gevoed en nog amper waren afgericht. Ze concludeerden dan ook dat alle 97 dieren weer in het wild konden worden uitgezet.
Volgens Vinick adviseerde het team om de dieren beter voor te bereiden op hun vrijlating in het wild en ze eerst te laten aansterken. “Hoewel niet alle details perfect zijn,” zegt hij, “is ons verteld dat ze de aanbevelingen van het internationale team zoveel mogelijk zullen opvolgen.”
‘Monumentale’ verandering?
Vicepremier Gordejev zei ook dat Rusland harder zal optreden tegen de illegale vangst van walvisachtigen en dat de regering verandering zal brengen in de wetgeving die nu nog toestaat dat walvisachtigen “voor educatieve en culturele doeleinden” worden gevangen. Deze maas in de wet wordt al lange tijd door Russische bedrijven gebruikt om illegaal witte dolfijnen en orka’s voor aquariums in Rusland en vooral China te vangen, zoals onlangs werd beschreven in een artikel over het misbruik van wilde dieren in het toerisme, in het juninummer van National Geographic. De export van orka’s voor commerciële doeleinden werd in 2018 geheel verboden.
Als de nieuwe regelgeving inderdaad van kracht wordt, wat een aanpassing van de federale wet vereist, zouden walvisachtigen voortaan alleen nog met wetenschappelijk oogmerk gevangen mogen worden. Dat zou het einde van de Russische commerciële handel in walvisachtigen betekenen – volgens Vinick een ‘monumentale’ ontwikkeling. “Het verandert alles wat betreft het vangen van deze dieren ten behoeve van publieke vertoningen. Het zou leiderschap van de kant van de Russische overheid zijn, dat de hele wereld zou opvallen.”
Op 31 mei oordeelde een rechtbank in Joezjno-Sachalinsk, die de jurisdictie heeft over de wateren waar de dieren werden gevangen, dat alle quota’s voor de vangst van witte dolfijnen en orka’s die in 2018 door het Visserijagentschap van de Russische Federatie waren afgegeven, geen rechtskracht hebben. Met andere woorden, het argument van de vier bedrijven dat zij hun dieren met toestemming van de overheid hadden gevangen, werd met terugwerkende kracht tenietgedaan. Het gevolg is dat twee van de vier Russische bedrijven boetes hebben gekregen. Volgens berichten van The Moscow Times werd White Whale LLC op 7 juni beboet met een bedrag van 435.000 dollar en kreeg Oceanarium DV op 14 juni een boete van 870.000 dollar. De rechtszaken tegen de twee andere firma’s, Afalina LLC en Sochi Dolphinarium LLC, zijn volgens de krant nog niet afgerond.
Zeekooien bedekt met ijs
Gedurende hun maanden van gevangenschap leken de dieren te lijden, zo verklaarde Dmitri Lisitsin in februari tegenover National Geographic. Lisitsin is directeur van Sakhalin Environment Watch, een ngo op het eiland Sachalin, in de buurt waarvan de walvisachtigen oorspronkelijk werden gevangen. De groep houdt de situatie sinds vorige zomer in de gaten.
Nadat de beelden van de drone de wereld waren overgegaan, opende de regionale overheid in november 2018 een onderzoek naar de vermeend illegale vangst van de zeezoogdieren. Tijdens het onderzoek bleven de dieren in hun zeekooien, maar toen de temperaturen in de winter daalden, begon zich ijs op het water van de kooien te vormen, waardoor experts in Rusland en elders alarm sloegen.
Eind februari was een van de orka’s, Kirill, die al enige tijd ziek was geweest, verdwenen. De eigenaars van de zeekooien verklaarden tegenover de politie dat het dier vermoedelijk was ontsnapt. Maar milieuactivisten van de coalitie Free Russian Whales, die de zeekooien kennen, zeiden dat een ontsnapping zeer onwaarschijnlijk was. Het dier is nooit gevonden.
Hoe verder?
Of de walvisachtigen voorafgaand aan hun vrijlating een aanpassingsperiode zullen doorlopen, is volgens Vinick nog erg onduidelijk. “Onze aanbeveling was om de dieren enige tijd de kans te geven om in het gebied zelf te acclimatiseren. Aan elke vrijlating zijn risico’s verbonden.”
Het VNIRO wilde niet meteen reageren op ons verzoek om commentaar en om nadere informatie.
“We zouden elk onderdeel van het proces heel kritisch kunnen benaderen, en dat zullen mensen ook doen en dat is goed,” zegt Vinick, “maar tegelijkertijd moeten we dankbaar zijn dat het deze kant op gaat.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
