Hyena’s worden al sinds mensenheugenis gezien als een domme, aasetende veelvraten. ‘Ze kampen met een serieus imagoprobleem,’ vertelt National Geographic Explorer Arjun Dheer, die in Tanzania onderzoek deed naar gevlekte hyena’s, één van de vier overgebleven soorten.
Die slechte reputatie danken hyena’s vooral aan mythevorming en volksgeloof, maar ook een aantal dodelijke incidenten in de Keniaanse hoofdstad Nairobi helpen niet mee.
Aristoteles omschreef de roofdieren als ‘buitensporig dol op rottend vlees’. Schrijver Ernest Hemingway portretteerde ze als ‘hermafrodiete, kannibalistische lijkenverslinders’. Maar is al die negativiteit wel terecht? Nee, zegt Dheer. En het wordt tijd om de fabels rondom hyena’s te ontkrachten, voegt hij daaraan toe.
Fabel 1: hyena’s zijn dom
Als je afgaat op de drie hyena’s in de Disneyfilm The Lion King – Shenzi, Banzai en Ed – krijg je de indruk dat het niet echt intelligente dieren zijn. In werkelijkheid zijn deze toppredatoren van groot belang om de balans van het ecosysteem te bewaken.
Juist doordat ze hun prooien met huid en haar opeten, weten ze de verspreiding van ziekten tegen te gaan, vertelt Dheer. Gevlekte hyena’s leven bovendien in complexe sociale groepen, vaak aangevoerd door een vrouwtje. Op sociaal vlak behoren ze tot ‘de sterkst ontwikkelde carnivoren ter wereld’.
Fabel 2: hyena’s lachen
Het geluid dat hyena’s maken is een handig communicatiemiddel: met hun kenmerkende geschreeuw of gejank roepen ze soortgenoten op om te komen helpen in de strijd tegen leeuwen, geven mannetjes blijk van hoe fit ze zijn, of laten ze simpelweg weten waar ze uithangen.
Leestip: Drie fabels over de wolf ontkracht door experts
Daarnaast is er nog het vaak verkeerd geïnterpreteerde ‘lachen’, een typische kreet die alleen gevlekte hyena’s uitslaan waarmee dieren hun sociale status laten blijken, bijvoorbeeld wanneer ze met soortgenoten vechten om voedsel.
Fabel 3: hyena’s zijn hermafrodiet
Hyenavrouwtjes brengen meer tijd door met hun jongen dan de meeste andere carnivoren. Ze geven hun welpen twee jaar moedermelk en stoeien en spelen vaak urenlang met hun kroost.
Vrouwelijke gevlekte hyena’s worden echter geregeld voor mannetjes aangezien. Dat komt doordat hun geslachtsorgaan lijkt op dat van mannelijke soortgenoten. Hyenavrouwtjes beschikken over een zogenoemde pseudopenis, waardoor ze plassen, paren en baren.
Fabel 4: hyena’s zijn lui
In het uitgestrekte zuiden van Namibië kan het territorium van een troep hyena’s tot wel drieduizend vierkante kilometer beslaan. Een dier legt er gemiddeld zo’n 25 kilometer per nacht af op zoek naar prooien.
Hun enorme uithoudingsvermogen danken ze deels aan hun gestroomlijnde lichaamsbouw. Met hun korte achterpoten kunnen ze efficiënt met hun energie omspringen, waardoor ze grote afstanden kunnen overbruggen.
Fabel 5: hyena’s eten alleen maar aas
‘De leeuw is de jagende koning, de hyena een aasetende gluiperd, dat is het bekende verhaal,’ zegt Christine Drea, die als evolutionair antropologe onderzoek deed naar gevlekte hyena’s. Die fabel is haast niet uit te wissen, ‘zelfs nu overduidelijk is dat daar niks van klopt,’ zegt ze.
Hoe het dan wel zit? Hyena’s zijn fantastische jagers en leeuwen stelen eerder hun restjes dan andersom. Zoöloog Hans Kruuk ontdekte al in de jaren zeventig dat wanneer gevlekte hyena’s en leeuwen gezamenlijk van een kadaver aten, de prooi in 53 procent van de gevallen was gevangen door hyena’s. Ze nemen buffels of jonge olifanten te grazen en kunnen zowel solitair als in groepen jagen.
Maar áls er voedsel beschikbaar is, zullen hyena’s dat niet lagen liggen, verheldert Drea. ‘Alle zichzelf respecterende carnivoren eten aas als ze de kans krijgen.’ Hyena’s zijn daar bovendien erg goed in. Met hun sterke kaken kunnen ze botten verbrijzelen, waardoor ze prooien tot de laatste hap weten op te eten.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
