Fascinerende manieren waarop dieren zich voorbereiden in de herfst

De herfst is officieel begonnen, en dat betekent voor mensen dat ze het binnen knus maken en zich beginnen te verheugen op de feestdagen. Voor dieren staat dit seizoen daarentegen in het teken van intensieve voorbereiding op de winter die eraan staat te komen.

Of het nou om herten gaat, of vogels of beren, voor veel soorten zijn de korter wordende dagen het sein om bijvoorbeeld fanatiek op zoek te gaan naar voedsel of een partner.

Door dit soort gedrag te bestuderen kunnen wetenschappers inzicht krijgen in de wijze waarop de dieren zich hebben aangepast aan de zware omstandigheden in hun leefgebied, zoals bijvoorbeeld een lage temperatuur, en hoe die veerkracht de dieren zou kunnen helpen bij toekomstige problemen, zoals stijgende temperaturen door de opwarming van de aarde.

Dit zijn enkele soorten die hard aan de slag gaan als de blaadjes beginnen te vallen.

Bronstige herten

De paartijd van herten is in de herfst en dat geldt dus ook voor de grootste hertensoort, de eland. Elanden komen voor in het noorden van de Verenigde Staten, Canada, Alaska en Noord-Europa. De mannetjes leven gedurende grote delen van het jaar solitair, maar tussen begin september en medio oktober zoeken ze elkaar op, om te vechten om vrouwtjes.

Door een piek in hun testosteronspiegel verliezen ze de zachte, pluizige huid op hun gewei, die ook wel ‘bast’ wordt genoemd. Wat overblijft zijn scherpe wapens die in de strijd kunnen worden ingezet.

Uit een onderzoek in het Denali National Park in Alaska dat over een periode van bijna veertig jaar werd gedaan, bleek dat de overwinnaars, meestal de grootste mannetjes met de hoogste ‘rang’, betrokken waren bij 88% van de paringen.

De meeste vrouwtjes krijgen vanaf eind mei hun kalfjes, wanneer in de noordelijke gebieden de lente aanbreekt.

Rustende vogels

Sommige van de vogels die naar het zuiden vliegen om te overwinteren, maken in de herfst onderweg een pitstop.

Zo strijken geoorde futen in groten getale neer in Mono Lake in Californië en Great Salt Lake in Utah om te eten en te ruien nadat ze uit de Pacific Northwest en de Midwest van de Verenigde staten zijn vertrokken. Andere soorten die onderweg pauzes inlassen, zijn Franklins meeuwen op de Great Plains, carolina-eenden op de Great Lakes en kanoeten en andere waadvogels op diverse stranden.

Een geoorde fuut in zomerkleed op een meer in New Mexico.

Kanoeten, die jaarlijks van het noordpoolgebied naar het zuidelijk halfrond trekken en weer terug, leggen in één klap zo'n 2400 kilometer af, en nemen dan een pauze om te rusten, te eten en te wisselen van verenkleed. Ze komen ieder jaar weer naar dezelfde rustplekken terug.

Voorbereide beren

In de herfst zijn Noord-Amerikaanse beersoorten druk vanwege hun ‘hyperfagie’: ze eten en drinken zoveel ze maar kunnen om aan te komen voor hun lange winterrust.

Zo’n lange periode van obesitas en inactiviteit zou voor mensen grote nadelige gevolgen hebben voor hun gezondheid, maar uit een recent artikel in Communications Biology blijkt dat de genen van grizzlyberen in de herfst en winter anders worden aangestuurd, waardoor ze die fysieke inspanning aankunnen.

Een grizzlybeer heeft een zalm gevangen in het Yukon Territory in Canada.

Zo zorgen de genen van de dieren ervoor dat die tijdens hun winterslaap minder gevoelig zijn voor insuline, waardoor hun bloedsuikerspiegel op een normaal niveau blijft en hun brein tijdens de lange rust over bloedsuiker kan blijven beschikken.

De grote zoogdieren kunnen hierdoor ook vet verbranden tijdens hun winterrust. Dat is iets wat mensen niet kunnen, aldus een van de onderzoekers, Joanna Kelley, evolutionair geneticus aan de Washington State University.

Hongerige lieveheersbeestjes

Er bestaan zo'n vijfduizend soorten lieveheersbeestjes. Een van die soorten is het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje, een invasieve soort in Amerika en Europa. Net als veel andere soorten lieveheersbeestjes eet deze soort zich, als de herfst nadert “rond aan duizenden bladluizen en zachte prooisoorten,” vertelt Mike Raupp, die als entomoloog verbonden is aan de University of Maryland. Na die schranspartij kruipen de insecten bij elkaar, soms in grote massa’s en raken in een staat van sluimering waarin ze gedurende de winter blijven.

Lieveheersbeestjes schuilen bij voorkeur in kloven in een rotsachtige omgeving. Maar soms verzamelen ze zich ook aan de zijkant van een huis, omdat ze denken “dat is een fijne, grote rotswand", grapt Raupp.

Het komt niet vaak voor dat een roofdier een dergelijke berg lieveheersbeestjes vindt, maar als dat gebeurt, en het hongerige dier zich niet laat afschrikken door hun felle, waarschuwende kleuren, dan treedt bij de insecten een reactie op die ‘reflexbloeden’ wordt genoemd. Raupp legt uit dat er dan stinkende hemolymfe uit hun ‘knieën’ sijpelt, waardoor de aanvaller uiteindelijk een hap viezigheid overhoudt.

Vogel in ‘winterslaap’

Terwijl andere vogels een vermoeiende reis naar het zuiden maken, blijft de poorwill, die voorkomt in westelijk Noord-Amerika en Mexico leeft, lekker thuis.

Dit nachtdier, die hoort tot de familie van nachtzwaluwen, is de enige vogelsoort die in een torpor raakt, een staat van inactiviteit die lijkt op een winterslaap. Hierbij kunnen de dieren hun lichaamstemperatuur verlagen naar slechts zo'n vijf graden.

Een poorwill gaat op in de omgeving in British Columbia, Canada.

Poorwills doen hun 'winterslaap’ op dezelfde plek als waar ze ook hun nest bouwen: op de grond, waar hun gespikkelde uiterlijk werkt als camouflage tegen de achtergrond. Net als zoogdieren zijn de vogels vlak voor ze in hun torpor raken op hun zwaarst, vertelt Mark Brigham, die als bioloog werkt aan de Canadese University of Regina in Saskatchewan.

Brigham ontdekte tijdens onderzoek in Arizona dat poorwills die in winterslaap zijn in zuidwestelijke richting gaan zitten, waarschijnlijk zodat de middagzon kan helpen om ze warm te houden, naast hun eigen stofwisseling, vertelt hij.

Brigham werkte mee aan een artikel dat dit jaar in het vakblad Oecologia werd gepubliceerd en waarin werd beschreven dat de meeste poorwills zo'n vijf dagen in torpor zijn. Er was echter ook een nogal sloom exemplaar dat maar liefst 45 dagen in zijn sluimerstaat bleef.

Geef ons maar een afstandsbediening: eens zien of wij dat record kunnen verbeteren.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com