Vampiervleermuizen bouwen vriendschappen op zoals de mens dat ook doet: heel geleidelijk. Van deze uiterst sociale vleermuizen, die inheems zijn in Midden- en Zuid-Amerika, was al bekend dat ze tientallen jaren durende vriendschappen kunnen onderhouden, maar wetenschappers wisten nog niet precies hoe deze banden ontstonden.
In een nieuwe studie die vorige week is gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology, wordt nu beschreven hoe ’s werelds enige zoogdieren die van bloed leven, vertrouwensbanden met niet-verwante exemplaren opbouwen door elkaar eerst te verzorgen en uiteindelijk bloed op te braken en dat met elkaar te delen – een daad van altruïsme voor een soort die elke drie dagen moet eten. Bovendien lijkt het opgeven van bloed wederzijds te zijn, waarbij de vleermuizen vaker geneigd zijn bloed te delen met partners waarmee ze in het verleden bloed hebben gedeeld.
“Bij relaties tussen vampiervleermuizen zagen we dat de voorgeschiedenis van de interacties en de sociale omgeving een rol speelden,” zegt hoofdauteur Gerry Carter, gedragsecoloog aan de Ohio State University.
Het nu verschenen onderzoek bevestigt de relatief nieuwe ‘stakeholder’-theorie in de ecologie, die behelst dat niet-verwante dieren elkaars altruïsme eerst testen met gebaren die niet veel kosten, bijvoorbeeld het ontluizen van elkaars vacht, en pas daarna kostbaarder investeringen doen, in dit geval het opbraken en delen van bloed.
De theorie werd voor het eerst in 1998 naar voren gebracht en is van toepassing op alle sociale diersoorten, met inbegrip van de mens.
Daarom zou de studie naar deze sociale bloedzuigers volgens Carter ook inzichten kunnen opleveren in de complexiteiten van de vriendschap tussen mensen.
Bloedbroeders
Om het ontstaan van deze banden te analyseren vingen Carter en zijn collega’s 27 gewone vampiers (Desmodus rotundus), een van de drie bekende soorten vampiervleermuizen, op twee afgelegen locaties in Panama. De nachtactieve dieren rennen op hun achterpoten en vleugels over de grond naar hun prooi, meestal een rund of ander groot dier, waarna ze met hun messcherpe tanden een ader van het slachtoffer openen en het wegsijpelende bloed met hun tong oplikken.
In het laboratorium deelden de wetenschappers de zoogdiertjes in paren of kleine groepjes uit de verschillende Panamese locaties in en stopten een tijdje met het voeren van een van de vleermuizen. Vervolgens observeerden ze hoe het hongerige exemplaar met zijn soortgenoten omging.
Nadat de dieren vijftien maanden samen hadden geleefd, begonnen de onderzoekers bepaalde patronen te herkennen. Veel vleermuizen die in het begin vreemden voor elkaar waren geweest, ontwikkelden een relatie waarbij ze elkaar begonnen te ontluizen, maar veel minder vleermuizen deelden bloed door het op te braken.
Vleermuizen die elkaar niet kenden, begonnen eerst elkaars vacht te verzorgen voordat ze bloed met elkaar deelden.
Bij exemplaren die de eerste keer bloed met elkaar deelden, werd dat gedrag voorafgegaan door een steeds intensievere verzorging van elkaars vacht, iets wat daarna weer tot een normaal niveau afnam.
Vleermuizen die onbekenden voor elkaar waren, gingen vaker relaties aan wanneer vleermuizen die ze wél kenden niet in de buurt waren. Wanneer vleermuizen in paartjes apart werden gezet, vormden ze sneller een band dan wanneer ze zich in grote groepen bevonden.
Verhoogde inzet
De ‘theorie van de verhoogde inzet’ is eenvoudig en intuïtief: je zult weinig investeren in het helpen van iemand anders als je weet dat degene die jij helpt daar niets tegenover zal stellen, aldus Tom Sherratt, een van de bedenkers van dit theoretische model en bioloog aan de Carleton University in Ottawa, Canada.
“Je test de betrouwbaarheid van jouw potentiële partner door eerst minder belangrijke investeringen te doen en de reactie daarop af te wachten,” zegt Sherratt. Als het gebaar niet wordt beantwoord, ontstaat er geen band en gaat ieder zijn eigen weg.
“Het is een doeltreffende strategie, want het betekent dat je de relatie kunt opschalen naar een vertrouwensband, maar niet al te grote risico’s loopt als je iemand ontmoet die het gebaar niet beantwoordt.”Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
Het is moeilijk gebleken om deze theorie bij dieren te testen. Voor het herkennen van zo’n patroon zouden willekeurige exemplaren van één soort bij elkaar gezet en gedurende langere tijd geobserveerd moeten worden, precies wat Carter en zijn collega’s in dit geval hebben gedaan, zegt Sherratt, die niet bij het nieuwe vleermuisonderzoek was betrokken.
Voor wat hoort wat
Sommige mensen hebben misschien moeite om het toe te geven, maar wederzijds voordeel is ook een zeer belangrijk onderdeel van menselijke vriendschappen, zegt Carter.
“Menselijke vriendschappen berusten op subtiele voorwaarden en verwachtingen, hoewel het niet in ieders belang is om dat al te duidelijk aan te geven,” zegt hij.
Carter legt het als volgt uit: “Wat zou er gebeuren als een van jouw vrienden volstrekt onbetrouwbaar zou blijken te zijn?”
“Dat jij veel in de vriendschap stopt en dat je daar niets voor terugkrijgt. Hoe lang zal het duren voordat je die vriendschap opgeeft en andere relaties gaat opbouwen?”
