Dit verhaal verschijnt in de september 2020 editie van National Geographic Magazine.
In de jaren zestig en zeventig werden er veel jonge schildpadjes voor een prikkie verkocht in Australische dierenwinkels. Reptielendeskundige John Cann probeerde jarenlang vergeefs de herkomst van deze schildpadden te achterhalen – totdat hij er een zag bij de Mary River in Queensland. Elusor macrurus, de Mary River-schildpad, wordt door de IUCN en andere natuurbeschermingsorganisaties als bedreigd beschouwd.
De soort, tot ruim acht kilo zwaar en met een schild van soms veertig centimeter lang, is een van de grootste zoetwaterschildpadden van Australië. E. macrurus zou zich zo’n veertig miljoen jaar geleden hebben afgesplitst van andere soorten en is de enige in zijn geslacht. Hij kan honderd jaar oud worden en begint pas op zijn twintigste met voortplanten. Als het tijd is om te broeden, gooit E. macrurus een deel van een multifunctionele staart in de strijd, die hij ook gebruikt om afvalstoffen te lozen en te ademen. Door de kieuwachtige staartstructuur kan de schildpad tot 2,5 dag onder water blijven zonder naar zuurstof te hoeven happen.
‘Dat hij door zijn achterwerk ademt, trekt veel aandacht,’ zegt Marilyn Connell, leider van het Mary River-project voor het behoud van de soort in Queensland. Het grootste deel van de populatie is wat ouder: roofdieren eten de eieren en jongen op. In het broedseizoen speuren projectleden de oevers af om nesten te beschermen, zegt Connell, zodat de schildpad ‘gewoon kan blijven leven, paren en zich voortplanten’.
Een kapsel van algen
Fotograaf Chris van Wyk verzette zich in 2006 tegen het plan van de regering van Queensland om een dam te bouwen in de Mary River, die schade zou toebrengen aan leefgebieden en ongerepte snorkelplekken. Om bewustwording te creëren, maakte de amateurfotograaf foto’s van de bedreigde dieren, waaronder E. macrurus; dit exemplaar heeft een wild kapsel van algen overgehouden aan zijn lange verblijf onder water. Foto’s van de ‘punk- schildpad’ gingen viraal. Ze wakkerden ook de strijd aan tegen het damplan, dat de regering in 2009 uiteindelijk liet vallen. Dit laat mooi zien, zegt Van Wyk, dat ‘fotografie de wereld kan veranderen’.
