Zes weken nadat reuzenpanda Mei Xiang een welpje had gebaard in de National Zoo te Washington DC, onderdeel van het Smithsonian Institution, werd de sekse van het pasgeboren jong onthuld: niet met een roze of lichtblauwe taart of confettiknallers, maar met een schattige foto en de resultaten van een genetische test: het is een jongetje!
De genetische test werd in september uitgevoerd tijdens het eerste veterinaire onderzoek van het welpje, dat toen nog geen naam had gekregen – een maand na zijn geboorte, op 21 augustus. Een genetische test is de enige manier om in de eerste weken van het leven van een reuzenpanda de sekse van het jong te bepalen. Niet alleen zijn moeders met welpjes van deze leeftijd ongelofelijk beschermend, maar worden panda’s ook zonder geslachtsorganen geboren.
En dat is niet het enige dat ze bij de geboorte missen. Pasgeboren reuzenpanda’s lijken in het geheel niet op hun ouders. In plaats van de welbekende zwart-witte tekening te vertonen, zijn de piepkleine welpjes bij hun geboorte roze, gerimpelde, blinde en piepende wezentjes die niet veel groter zijn dan een pakje boter. Dus hoe groeien ze op tot de beroemde en aaibare beren die mensen zo onweerstaanbaar vinden? Hieronder vertellen we hoe reuzenpanda’s volwassen worden.
Hulpeloze zuigelingen
Bij de geboorte zijn panda’s zeer kwetsbaar en onderontwikkeld. Hun gewicht ligt tussen de 85 en 140 gram, wat betekent dat ze ongeveer negenhonderdmaal minder wegen dan hun moeder. In vergelijking tot het gewicht van de moeder behoren ze daarmee tot de kleinste pasgeborenen onder de zoogdieren: mensenmoeders zijn slechts twintigmaal zwaarder dan hun baby’s, terwijl orkamoeders vijftigmaal zwaarder zijn. Alleen buideldieren worden nóg kleiner geboren, aangezien de ontwikkeling van de jongen pas na de geboorte in de moederbuidel wordt voltooid. Zo wegen rode reuzenkangoeroes bij de geboorte honderdduizendmaal minder dan hun moeder.
Onderzoekers weten niet waarom reuzenpanda’s zo klein worden geboren. In december 2019 verscheen in het Journal of Anatomy een studie waarin was gekeken naar de skeletbouw van reuzenpanda’s en hun verwanten onder de beren, die vergeleken met hun moeder eveneens zeer klein worden geboren. Uit het onderzoek bleek dat andere beersoorten twee maanden drachtig zijn en welpen baren met een volledig ontwikkeld skelet, terwijl reuzenpanda’s slechts een maand drachtig zijn en jongen met een relatief “ondoorbakken” skelet baren, zoals de auteurs van de studie het verwoordden.
De korte draagtijd heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat het dieet van panda’s vrijwel geheel uit bamboe bestaat, zegt Laurie Thompson, assistent-curator reuzenpanda’s van de National Zoo. Bamboe bevat maar weinig voedingsstoffen. In plaats van de enorme hoeveelheid energie te spenderen die nodig is voor de ontwikkeling van een foetus, richten vrouwtjespanda’s zich op het aanleggen van een voorraad zeer vetrijke melk, met behulp waarvan de jongen buiten de baarmoeder verder kunnen groeien.
Pasgeboren reuzenpanda’s zijn wat betreft die melk en ook hun veiligheid volledig afhankelijk van de moeder, want bij de geboorte zijn ze blind en doof en kunnen nog niet kruipen. Ze zijn zó hulpeloos dat ze in de eerste weken van hun leven hun lichaamstemperatuur niet kunnen reguleren en zelfs niet op eigen kracht kunnen poepen en plassen. De moeder heeft de verantwoordelijkheid voor beide lichaamsfuncties: ze houdt haar welpen warm en wrijft over hun buikjes om de spieren te stimuleren die de stoelgang en het plassen op gang brengen. In deze eerste weken verliezen pandamoeders hun jongen geen moment uit het oog, zelfs niet als ze moeten eten of drinken.
Het moederschap is zó’n zware opgave dat een panda die een tweeling baart, vaak maar voor een van de welpjes kan zorgen en gedwongen is het andere welpje aan zijn of haar lot over te laten. In gevangenschap grijpen dierverzorgers dan in om voor het verwaarloosde welpje te zorgen en proberen zelfs om de beide jongen te verwisselen, zodat ze allebei de aandacht en melk van hun moeder krijgen.
Snelle groei
Terwijl pandawelpen zich in de baarmoeder dus relatief weinig ontwikkelen, maken ze die achterstand daarna snel weer goed. Binnen 48 uur begint zich een witte vacht op hun roze huid te vormen, gevolgd door zwarte tekeningen rond de ogen en op het lichaam. En binnen ongeveer drie weken is hun vacht compleet.
Pasgeboren panda’s komen ook razendsnel aan, dankzij het feit dat ze tot wel veertien keer per dag met moedermelk worden gezoogd.
“Als ze de baarmoeder eenmaal hebben verlaten en door hun moeder worden verzorgd en al die melk krijgen, beginnen ze pijlsnel te groeien,” zegt Thompson. Tussen zijn twee eerste weegmomenten in – een periode van minder dan een week – nam het welpje van Mei Xiang de helft in gewicht toe.
Nadat ze haar welp gedurende ongeveer een maand de hele dag heeft gewiegd, begint een pandamoeder te experimenteren door het op de grond te zetten en haar hol voor korte eet- en drinkpauzes te verlaten.
“Als ze haar welpjes steeds vaker alleen laat, weet je dat ze in staat zijn om hun eigen lichaamstemperatuur te regelen en het niet erg vinden om af en toe alleen te zijn,” zegt Thompson.
Na zes weken beginnen de oogjes van de jongen zich te openen en na twee maanden gaan ook hun gehoorkanalen open. Het gepiep van de welpjes verandert in een diep geknor. Ten slotte, na ongeveer drie à vier maanden, beginnen de externe geslachtsorganen zich te ontwikkelen en kunnen de panda’s eindelijk op eigen kracht poepen en plassen. Ze beginnen rond te kruipen, tanden te krijgen en soms al aan bamboe te knabbelen – het signaal dat ze klaar zijn voor de volgende levensfase. (Lees ook: Waterijs en knuffels: hoe leuk het is om een panda groot te zien worden.)
Richting volwassenheid
Als ze zo’n vijf maanden oud zijn, beginnen panda’s steeds onafhankelijker van de moeder te worden. Ze verlaten het hol voor het eerst en leren te lopen, klimmen en vast voedsel te eten. Het jaar daarop zijn ze al snel op weg om volwassen te worden.
Volgens Thompson heeft een pandawelp na vijf maanden voldoende cognitieve ontwikkeling doorgemaakt en kunnen de verzorgers beginnen met de training die nodig is om het jong in te enten, aan lichamelijk onderzoek te onderwerpen (waaronder het afnemen van bloedmonsters) en het dier voor te bereiden op de reis naar China, wanneer het vier jaar oud is. In overeenstemming met het samenwerkingsverdrag voor het fokken van panda’s in gevangenschap tussen de dierentuin en de Chinese overheid worden alle panda’s die in de National Zoo worden geboren, mettertijd naar China overgebracht, waar ze worden opgenomen in het fokprogramma van de Chengdu Onderzoeksbasis voor de Reuzenpanda. De training begint op een heel basaal niveau, bijvoorbeeld door het aanbieden van stukjes gekookte zoete aardappel om de welp ertoe te brengen met zijn neus een bepaald doelwit aan te raken.
Als ze eenmaal zijn ingeënt, kan de pandawelp met zijn moeder naar buiten gaan, waar hij of zij voor het eerst dingen als eekhoorns, bomen en gras ontdekt. Al snel begint de welp uit zichzelf in bomen te klimmen – een belangrijk gedrag dat ervoor zorgt dat een jong in het wild veilig is wanneer de moeder op zoek gaat naar voedsel. “Ze leren al vrij vroeg wat ze moeten doen,” zegt Thompson.
Hoewel een jong van een halfjaar oud nog altijd afhankelijk is van de moedermelk, begint het ook bamboe en ander voedsel te eten. Tegen de tijd dat het één jaar oud is, kan een pandajong zo’n 35 kilo wegen en drinkt het vrijwel geen moedermelk meer – hoewel het nog een halfjaar lang nog af en toe voor de gezelligheid wordt gezoogd.
Als de welp tussen de anderhalf en twee jaar oud is, is hij of zij klaar om de wijde wereld in te trekken. Hoewel het jong nog altijd groeit en uiteindelijk een gewicht van tot wel 140 kilo zal bereiken, verandert er volgens Thomspon daarna niet veel meer totdat het dier geslachtsrijp wordt – bij vrouwtjes is dat na vier jaar, bij mannetjes na zes jaar. “Ze zijn vrijwel klaar om aan het pandaleven te beginnen,” zegt zij.
Hoewel het pasgeboren welpje van Mei Xiang met een gewicht van ruim anderhalve kilo nog heel wat moet groeien, is de National Zoo bezig met het opstellen van een lijst met babynamen. Verzorgers kijken ernaar uit om de welp over enkele weken op eigen kracht te zien rondkruipen. “Het is echt een heel leuke tijd voor ons,” zegt Thompson.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
