Op onze planeet lopen, zwemmen en vliegen meer dan 5400 soorten zoogdieren in alle soorten en maten rond – van de piepkleine ‘hommelvleermuis’ en de dertig meter lange blauwe vinvis tot het vingerdier met zijn ellenlange middenvinger en het prehistorisch ogende schubdier. Die verbluffende diversiteit wordt ook weerspiegeld in de wijze waarop zoogdiermoeders drachtig zijn en hun jongen baren, van de gewone huishond – die in één worp pups van verschillende vaders kan baren – tot moeraswallaby, die haar jongen, joeys genoemd, in twee aparte baarmoeders kan voldragen.
Intelligente soorten met een hoge levensverwachting kennen vaak een lange draagtijd, omdat de foetus dan de tijd heeft om zich volledig te ontwikkelen. Van alle moederdieren is de Afrikaanse olifant het langst drachtig: maar liefst 22 maanden.
“Een babyolifantje wordt zeer volgroeid geboren en kan meteen grote afstanden afleggen,” zegt Thomas Hildebrandt, dierenarts bij het Leibniz-Institut für Zoo- und Wildtierforschung (IZW) in Berlijn. (Bekijk deze ontroerende foto’s van dierenmoeders en hun jongen.)
Zo ook kennen de vijf soorten neushoorns allemaal een lange draagtijd, van gemiddeld zestien maanden, wat resulteert in volledig volgroeide kalveren. Sommige zeezoogdieren, zoals de tuimelaar, zijn tien tot twaalf maanden drachtig, wat betekent dat hun kalveren meteen na de geboorte hun moeders bij kunnen houden.
Aan het andere uiteinde van het spectrum heeft de Noord-Amerikaanse opossum de kortste draagtijd in het dierenrijk. Het enige buideldier van Noord-Amerika kan binnen elf tot dertien dagen na de paring gemiddeld acht tot negen jongen produceren, die vanwege hun gelijkenis met een menselijke pink ook wel ‘pinky’s’ worden genoemd en niet veel groter zijn dan anderhalve centimeter. Ze kruipen vanuit het geboortekanaal naar de buidel om zich daar verder te ontwikkelen.
Hieronder volgen nog enkele bijzondere zwangerschapstactieken die zoogdieren hebben ontwikkeld om hun jongen te dragen en de overlevingskansen van hun kroost te vergroten.
Hoe meer hoe beter
Dieren met een kortere draagtijd krijgen doorgaans veel jongen. Neem de doodgewone huismuis, een kleine broedmachine die slechts negentien dagen drachtig is en elke twee maanden twaalf tot twintig jongen kan baren. Door deze overdaad aan kroost wordt de kans groter dat een paar van deze jongen het zullen overleven, aangezien “hun omgeving zeer gevaarlijk is en voortdurend verandert,” aldus Hildebrandt.
Net als hun wilde tegenhangers zijn ook gedomesticeerde honden en katten gedurende korte tijd drachtig van meerdere jongen: de draagtijd van een gemiddelde huishond is 63 dagen en resulteert in een worp van vijf tot zes puppy’s.
Puppy’s uit één worp kunnen verschillende vaders hebben, een verschijnsel dat ‘superfecundatie’ wordt genoemd. Alexander Travis, voortplantingsbioloog aan de faculteit diergeneeskunde van de Cornell University, legt uit dat vrouwtjeshonden meer dan één eitje produceren als ze ovuleren en dat hun cyclus een week kan duren. Daardoor kunnen ze met verschillende mannetjes paren om zoveel mogelijk eitjes te bevruchten.
En dat is ook de reden waarom honden zo’n bont nest van nakomelingen kunnen hebben. Zo kan een poedel in één worp zowel een paar poogles (kruisingen tussen een poedel en een beagle) en golden doodles (kruisingen tussen een poedel en een golden retriever) produceren.
Zwangerschapspauze
Ruim 130 zoogdiersoorten, waaronder beren, zeehonden, zeeleeuwen en meerdere buideldieren, kunnen de zwangerschap uitstellen totdat de omstandigheden precies goed zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om het juiste weer of een overdaad aan voedsel. Ook kunnen vrouwtjesdieren wachten totdat oudere en rivaliserende vrouwtjes hun eigen weg zijn gegaan.
In dit scenario van een zogenaamde ‘verlengde draagtijd’ wordt “het eitje bevrucht door het sperma en ontwikkelt zich tot een vroeg embryo, maar nestelt het zich niet in de baarmoeder in,” legt Travis uit. In plaats daarvan blijft het bevruchte eitje in een soort slaaptoestand die ‘embryonische diapauze’ wordt genoemd.
In het noorden van de Stille Oceaan kan het vrouwtje van de Steller-zeeleeuw het baren van haar enige pup uitstellen totdat er “meer dan genoeg voedsel is en de weersomstandigheden mild zijn,” zegt Carrie Goertz, hoofd dierenwelzijn van het Alaska SeaLife Center, een aquarium en rehabilitatiecentrum voor zeedieren. (Lees ook hoe dierenmoeders ons vaak doen denken aan onze eigen moeders.)
In de zomer baren Steller-zeeleeuwen hun pups aan land, waarna ze slechts twee weken later alweer loops zijn en opnieuw zwanger kunnen worden. “De eitjes worden bevrucht en elfenhalve maand later baren ze opnieuw een pup,” zegt Goertz.
In een periode van embryonische diapauze keert het vrouwtje terug naar zee om daar te foerageren. “Hun hele leven eten ze eigenlijk voor drie. Het is verbazingwekkend dat ze dat allemaal kunnen doorstaan.”
‘Reserve-embryo’
Alle vier soorten kangoeroes hebben twee aparte baarmoeders, een aanpassing waardoor ze een ‘reserve-embryo’ bij zich kunnen dragen. Nadat een vrouwtjeskangoeroe haar volledig kale joey ter grootte van een jellybean heeft gebaard, wordt ze vaak snel weer zwanger, maar ditmaal in de andere baarmoeder. (Lees meer over de ongelooflijke inspanningen waarmee dierenmoeders worden geconfronteerd.)
Terwijl haar joey zich in de buidel verder ontwikkelt, blijft het andere embryo in een soort slaaptoestand, totdat de volgroeide joey op vast voedsel overgaat en de buidel verlaat, waarna de tweede joey de buidel in kruipt. Een kangoeroevrouwtje kan voor de twee joey’s van verschillende leeftijden melk met verschillende voedingswaarden produceren en ze heeft vier nippels waarmee ze de beide joey’s kan zogen.
Als het vrouwtje een joey kwijtraakt, “zal de embryo die nog in diapauze verkeert, zijn ontwikkeling hervatten. Ze hoeft dus niet een heel jaar te wachten en kan zich daardoor succesvoller voortplanten en meer nakomelingen krijgen,” zegt Travis.
Uit een studie die in maart 2020 is verschenen, blijkt dat ook de moeraswallaby twee embryo’s in verschillende stadia van ontwikkeling in haar twee baarmoeders kan dragen. Met behulp van hoogwaardige echografie ontdekten de onderzoekers van deze studie dat de vrouwtjes ovuleren, paren en een nieuw embryo vormen terwijl in de andere baarmoeder nog een volledig uitgedragen foetus aanwezig is. Dat betekent dat de moeraswallaby voor zover bekend de enige diersoort is die eigenlijk permanent zwanger is.
Inkijkje in de baarmoeder
Daarom maken ze steeds vaker gebruik van geavanceerde technologieën om te bekijken hoe een dier zich in de baarmoeder ontwikkelt. Zo ontdekte Hildebrandt met behulp van 3D-opnamen van een drachtige Afrikaanse leeuwin een hangmat-achtig weefsel waarin de puppy’s binnenin de baarmoeder van de leeuwin worden beschermd.
Als een leeuwin op grote prooidieren als zebra’s jaagt, loopt ze daarbij grote kans om af en toe tegen de buik getrapt te worden. “Normaliter zou de foetus door zo’n klap sterven, maar moeder natuur heeft een oplossing bedacht – een soort ophangsysteem – om de impact van de klap te absorberen,” zegt hij.
Voor de nieuwe National Geographic-serie Growing up Animal, die op 18 augustus op Disney+ in première ging, vervaardigden beeldhouwers levensechte en zeer gedetailleerde modellen van dierenbaby’s in 3D, met inbegrip van minuscule bloedvaatjes en haarzakjes. Voor het eerst kan de kijker de ontwikkeling van jonge chimpansees en puppy’s van Steller-zeeleeuwen en hyenahonden binnenin de baarmoeder volgen.
“Iedereen is dol op schattige dierenbaby’s, maar niet iedereen realiseert zich hoe buitengewoon deze kwetsbare pasgeborenen zijn, zowel wat betreft de aanpassingen waarmee ze geboren worden als hun opmerkelijke vermogen om te leren overleven,” schrijft Dominic Weston, producer van de serie, in een e-mail. (Bekijk foto’s van dieren in de baarmoeder.)
Zo is een pasgeboren chimpansee volledig afhankelijk van zijn of haar moeder. Maar in tegenstelling tot menselijke baby’s hebben chimpanseebaby’s de kracht om zich aan de vacht van hun moeder vast te klampen terwijl moeder en baby zich door het bladerdak verplaatsen, soms op een hoogte van wel dertig meter.
“Voor het lopende onderzoek naar dierenbaby’s, zowel in als buiten de baarmoeder, worden tegenwoordig veel beproefde maar ook heel nieuwe technologieën gebruikt,” zegt Weston.
“Wat ik tijdens het maken van deze serie heb ontdekt, is dat het aan de nieuwsgierigheid, vindingrijkheid en pure toewijding van individuele wetenschappers is te danken dat we kunnen zien hoe wonderbaarlijk deze dieren zijn en dat we kunnen begrijpen hoe belangrijk het voor ons allemaal is om ze te beschermen.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
