Fotograaf Ingo Arndt raakte gefascineerd door bijen toen hij meeging met wetenschappers die ze onderzochten in het Duitse Nationaal Park Hainich. Hij besefte dat hij de geheimen van de insecten nooit echt aan het licht kon brengen als hij ze zou observeren in een bijenkast. Wat hij echt wilde, was een natuurlijk nest fotograferen. En dat bleek nog niet zo eenvoudig.
Hoe fotografeer je bijen in hun natuurlijke omgeving?
In 2018 trok Arndt voor het eerst een imkerpak aan en klom hij twintig meter omhoog tot in de boomkruin, de laag waarin bijen graag nestelen. Maar, zegt hij, ‘het opwindendste gebeurt ín de boom’. Dus vroeg Arndt de Duitse bosbeheerders of hij een stuk stam mocht meenemen van een omgevallen beuk waarin een zwarte specht ooit een hol had gehakt. Zulke verlaten holen zijn voor honingbijen een ideale nestlocatie. In februari 2019 kreeg hij toestemming en liet hij het stuk naar zijn tuin brengen in Langen, even onder Frankfurt.
Arndt bouwde een fotografenhut van multiplex tegen het honderd kilo wegende blok aan, haalde de koningin uit een nabijgelegen honingbijenkolonie en zette haar in het spechtenhol. Binnen enkele ogenblikken verschenen verkenners op de rand van de holte. Steeds meer bijen volgden, totdat er rondom de boomstam tienduizenden insecten zoemden. Al snel was de hele kolonie verhuisd naar Arndts tuin.
Apotheek in het bos
Arndt zat honderden uren in de hut en schoot ruim zestigduizend foto’s. Zijn inspanningen werden beloond: in sommige gevallen konden Arndt en Jürgen Tautz, een gepensioneerde bioloog die ongeveer 25 jaar lang onderzoek deed naar honingbijen en de fotograaf hielp bij zijn project, gedrag verklaren dat imkers lange tijd voor een raadsel stelde. Een van die mysteries was waarom de insecten knagen aan het hout van hun kast. ‘Ze krabben alle losse deeltjes van de binnenwand van de holte,’ zegt Tautz.
In de boom vonden Arndt en Tautz daar een verklaring voor. Niet alleen lijkt het erop dat ze zo potentiële ziekteverwekkers zoals schimmels verwijderen, ook ontstaat er een glad oppervlak waarop andere bijen propolis, een soort stopwas, aanbrengen.‘Propolis is een substantie die in het voorjaar wordt afgescheiden door boomknoppen,’ legt Tautz uit. ‘Het is plakkerig spul. Bijen verzamelen het vanwege de schimmelwerende en antibacteriële werking. Het behoort tot de apotheek van het bos.’
Levend gekookt
Arndt zag ook hoe honingbijen zich verdedigen tegen indringers. Ze hadden zich amper genesteld of ze werden al aangevallen door hoornaars: gigantische, roodogige wespen die veel groter zijn dan de pluizige bijtjes. Ze grepen bijen uit de lucht, vlogen er met hun slachtoffers vandoor en gaven ze in stukjes te eten aan hun gulzige larven. ‘Ik dacht: als dit zo doorgaat, doden ze mijn hele kolonie,’ zegt de fotograaf Ingo Arndt.
Maar naarmate de week vorderde, begonnen de bijen terrein te winnen. Ze zwermden samen bij de ingang van het nest en creëerden zo een linie van bewakers. Zodra een hoornaar te dichtbij kwam, werd hij direct besprongen. In een mum van tijd klommen er meer honingbijen bovenop om de indringer in bedwang te houden.
In deze bijenbal gebeurde iets spectaculairs. Honingbijen kunnen hun vliegspieren zó snel laten trillen dat hun borststuk warmte gaat uitstralen. Wanneer twaalf of meer bijen tegelijkertijd hun toerental opvoeren, verhoogt dat de omgevingstemperatuur. Het resultaat? De hoornaars werden levend gekookt.
