Begin mei 2024 trekt een groep orka’s in de Straat van Gibraltar wereldwijd veel aandacht. Tussen Spanje en Marokko zouden kleine (zeil)boten worden geteisterd door ‘orka-aanvallen’. Meermaals weten de dieren een boot te rammen of tot zinken te brengen.

Dit opvallende orkagedrag werd voor het eerst waargenomen in 2020, maar is inmiddels voer voor speculatie: willen de orka’s wraak nemen op de mens, of is er iets anders aan de hand? Onderzoekers denken eindelijk een antwoord te hebben gevonden.

Orka’s: intelligente en sociale dieren

Orka’s zijn ontzettend slimme jagers. Afhankelijk van waar ze zijn opgegroeid, maken ze jacht op verschillende soorten prooien. Zo maakt een populatie orka’s rond Antarctica golven om zeehonden (lees: hun maaltijd) van ijsschotsen af te spoelen. Die indrukwekkende samenwerking laat zien dat de orka’s in de Straat van Gibraltar best in staat zouden kunnen zijn om gerichte aanvallen uit te voeren op boten. Maar volgens een rapport dat in februari 2024 werd gepubliceerd door de International Whaling Commission (IWC) blijkt niets minder waar.

Van de orkapopulatie in de Straat van Gibraltar, die zich voornamelijk voedt met blauwvintonijn, zijn nog slechts veertig individuen over. Door overbevissing was er lange tijd een gebrek aan voedsel, maar nu het aantal blauwvintonijnen weer toeneemt ‘hebben de orka’s ook weer meer tijd voor sociale activiteiten’, aldus Rob Lott van Whale and Dolphin Conservation, een Britse non-profitorganisatie. En daar ligt mogelijk de verklaring voor het bootrammende gedrag van de dieren.

Spelende tieners

Volgens het rapport van de IWC bestaat de groep orka’s die het op boten hebben voorzien waarschijnlijk uit vijftien ondeugende ‘tieners’. Onderzoekers kwamen tot deze conclusie door beelden van orka’s die agressief gedrag vertonen, bijvoorbeeld bij het jagen, te vergelijken met video’s van orka’s die spelen met hun voedsel zonder daarbij kwade bedoelingen te hebben.

‘De orka’s benaderen de boten rustig. Het lijkt alsof ze spelen: ze duwen voorzichtig tegen het roer aan met de punt van hun snuit,’ vertelt Alex Zerbini van de IWC. ‘Het gedrag dat ze vertonen is niet agressief. Ze lijken zich er niet van bewust dat hun speelsheid schade aanricht – wij doen als tieners tenslotte ook weleens dingen die we misschien niet zouden doen als volwassenen.’

Lott, die niet betrokken was bij het opstellen van het rapport, beaamt deze theorie: ‘Wat we zien is inderdaad een vorm van speelgedrag, hoe angstaanjagend het ook kan zijn voor de zeelieden aan boord.’

Hoe kunnen botsingen worden voorkomen?

Desondanks staat de reputatie van de bedreigde dieren op het spel. In augustus 2023 vuurde de bemanning van een schip in de Straat van Gibraltar nog projectielen af op de orka’s. Wetenschappers willen daarom gaan experimenteren met maatregelen die niet schadelijk zijn voor de dieren, zoals het slepen van rubberboten als lokaas of het bestendiger maken van het roer.

Ook kunnen de orka’s volgens de onderzoekers worden weggehouden bij de boten door een plotseling, onverwacht geluid af te spelen, waardoor de dieren worden afgeschrikt. Bovendien is Lott is ervan overtuigd dat het tienergedrag op den duur zal afnemen; in 2024 zijn er tot dusver minder incidenten gemeld dan in voorgaande jaren. In de tussentijd wordt schippers geadviseerd om in de zomer in de buurt van de kust te blijven, waar de orka’s zich minder vaak laten zien.

Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.