De meeste orka’s leven dicht bij kustgebieden. Neem de unieke orkapopulatie in Antarctica die door golven te maken zeehonden van het zee-ijs slingert. Of de twee orkabroers die het op de lever van witte haaien hebben voorzien rondom de kust van Zuid-Afrika.
Maar nu hebben wetenschappers in het noordelijke deel van de Grote Oceaan mogelijk een nieuw type orka ontdekt: eentje die heerst op volle zee – en walvissen, dolfijnen andere prooien van formaat verorbert. De bijzondere vondst leverde een publicatie op in vakblad Aquatic Mammals.
‘Eerlijk gezegd was ik in shock toen we orka’s midden op de Grote Oceaan aantroffen, dieren die er ook nog eens compleet anders uitzien dan de zogeheten ecotypes die we al kennen,’ zegt hoofdonderzoeker Josh McInnes, verbonden aan de University of British Colombia.
Welke orka’s leven er in dit deel van de Grote Oceaan?
Oké, een mogelijk nieuw type orka, of ‘ecotype’ dus. Om deze recente ontdekking goed te kunnen begrijpen, is eerst een kleine duik in de orkawetenschap vereist. Wat betreft de orka’s in het noordelijke deel van de Grote Oceaan onderscheiden we drie ecotypes. Elk van deze ecotypes kent een eigen leefgebied, dieet en gedragscultuur. Ook verschillen ze sterk qua uiterlijk, met name als het gaat om de rugvin en het zogenoemde zadel: de unieke grijswitte vlek áchter de rugvin van de orka.
Residents leven in grote groepen dicht bij de kust, migreren over korte afstanden en hebben zalm en andere bescheiden vissoorten op het menu. Duidelijk herkenbaar aan hun geronde rugvin en aan wat een uniform of open zadel wordt genoemd.
Offshores – de naam zegt het al – zwemmen een stuk verder uit de kust, eveneens in grote groepen en jagen daarbij op haaien en meer grote vissen. Deze orka’s kennen óók een geronde rugvin, maar hun zadel is uniform of gesloten qua vorm.
Orka’s van het derde ecotype, de transients, vormen juist kleinere groepen, migreren over grote afstanden en doen zich – als enige ecotype, zo werd verondersteld – tegoed aan zeezoogdieren als zeehonden en walvisachtigen. Hun rugvin heeft een duidelijke puntvorm, hun zadel is uniform en duidelijk grijzer van kleur.
Een spectaculaire vierde ecotype?
Tot zover een minilesje orkakunde. Maar hoe zit het met het recent ontdekte vermeende vierde ecotype door McInnes en de zijnen? Het betreft een type orka dat blijkens de studie bijna vijftig keer is waargenomen in het noorden van de Grote Oceaan, in een gebied niet alleen gigantisch ver uit de kust, maar ook nog eens ongekend diep: deze orka’s begeven zich namelijk in wateren tot wel vijf kilometer diepte.
McInnes vergeleek de orkawaarnemingen tussen 1997 en 2021 in dit gebied met foto’s en beschrijvingen van de drie reeds bekende ecotypes qua rugvin, zadel en dieet. ‘De rugvinnen bleken zowel puntig als gerond, maar de zadels van deze orka’s verschilden compleet: van groot, massief grijs tot juist heel smalletjes of zelfs geheel afwezig,’ aldus McInnes. ‘Of we hadden hier te maken met een soort subgroep van de transients, of met een geheel nieuw ecotype: de oceanics.’
Juist dat laatste is aannemelijk omdat men op deze orka’s littekens en bijtwonden aantrof van de parasitaire koekjessnijder (Isistius brasiliensis), een haai die leeft op grote diepte. En het dieet van de oceanics blijkt weliswaar divers, maar kent één constante: er staat steevast zeezoogdier op het menu. Uit de waarnemingen komt naar voren dat deze orka’s zich tegoed doen gigantische potvissen, zeeolifanten, dwergpotvissen, grijze dolfijnen en lederschildpadden. Toch is volgens McInnes aanvullend onderzoek nodig, voordat officieel gesproken mag worden van een nieuw ecotype.
Waarom leven deze orka’s zo ver op zee?
Grote vraag is: wat brengt deze bijzondere orkapopulatie zo ver op de Grote Oceaan? Over het algemeen geldt immers: hoe dichter bij de kust, hoe meer prooi beschikbaar.
Robert Pitman, als marien ecoloog werkzaam aan Oregon State University maar zelf niet betrokken bij de studie, heeft wel een vermoeden: ‘Orkapopulaties met zeezoogdieren op het menu doen het momenteel goed. Door het jachtverbod op zeehonden en walvissen, valt er voor hen in diepere wateren veel meer te jagen dan pakweg een halve eeuw geleden.’
En de oceanics hebben nog een groot voordeel, aldus Pitman: ‘Door hun heil in de diepere delen van de oceaan te zoeken, hebben deze orka’s weinig culinaire concurrentie te duchten van soortgenoten die juist dichter bij de kustgebieden blijven.’
