23 januari 2014
Een vermoedelijk nieuwe soort dolfijn is gesignaleerd in Brazilië en wetenschappers waarschuwen dat de soort ernstig bedreigd wordt.
Rivierdolfijnen (ook wel boto's genaamd) zijn de zeldzaamste en meest bedreigde dolfijnen ter wereld. Drie van de vier soorten staan als 'bedreigd' op de lijst van de IUCN (International Union for Conservation of Nature).
De ontdekking van een geheel nieuwe soort - de eerste in zijn soort sinds een eeuw - is daarom opwindend nieuws voor biologen en natuurbeschermers. Wetenschappers onder leiding van Tomas Hrbek van de Universidade Federal do Amazonas in Manaus, Brazilië kondigden op 22 januari het bestaan aan van de voorgestelde nieuwe soort rivierdolfijnen in Plos One.
De in het Araguaia rivierbassin ontdekte dieren leefden geïsoleerd van de andere soorten boto's (Inia geoffrensis en Inia boliviensis) in het aansluitende Amazone bassin in het westen door een serie stroomversnellingen en een klein kanaal. Daarom stellen de wetenschappers voor om de nieuwe soort de Araguaiaanse boto, oftewel Inia Araguaiaensis, te noemen.
Het onderzoek van de wetenschappers “geeft een sterke casus weer op basis van de gegevens”, zegt Howard Rosenbaum, directeur van het Ocean Giants programma van de Wildlife Conservation Society in New York. De ontdekking is volgens hem “verbazingwekkend, omdat we hiermee ook inzicht beginnen te krijgen hoe deze dieren zich ontwikkelen in verschillenden soorten.”
DNA-tests
In het onderzoek concludeerde het Braziliaanse team dat het DNA van de Araguaiaanse rivierdolfijnen voldoende afwijkt van de andere boto's om als nieuwe soort geclassificeerd te mogen worden. De mate van verschil suggereert dat de Araguaiaanse boto waarschijnlijk meer dan twee miljoen jaar geleden gescheiden raakte van de andere dolfijnsoorten. Fysieke en genetische verschillen met de andere dolfijnen, schrijven ze, vertegenwoordigen 'sterk bewijs dat de leden uit de Araguaia rivier tot een aparte biologische groep behoren.”.
De pas voorgestelde soort betekent de eerste nieuwe ontdekking van een echte rivierdolfijn sinds 1918, toen onderzoekers in China de Lipotes vexillifer identificeerden, de Yangtze rivierdolfijn of baiji. De baiji werd in 2006 'effectief uitgestorven' verklaard toen onderzoekers niet één levend exemplaar meer konden vinden. Rosenbaum vertelde National Geographic dat het team in Brazilië “een waardevolle taak hebben verricht door een flinke hoeveelheid gegevens te verzamelen over een soort die erg lastig te bestuderen is in het wild.” Rosenbaum, die gespecialiseerd is in de genetische differentiatie in dolfijn- en walvissoorten, zegt dat de wetenschappers 'erg deugdelijke gegevens' hebben gepubliceerd over de genetische en fysieke verschillen tussen de Araguaiaanse boto en andere dolfijnen.
Unieke eigenschappen?
Rosenbaum zegt dat de wetenschappers enkele unieke 'diagnostische eigenschappen' hebben aangetoond in matriarchaal geërfd, of mitochondriaal, DNA en andere genen die ze geanalyseerd hebben in hun set rivierdolfijnen. Beide soorten bewijsmateriaal toont volgens hem aan “dat de Araguaiaanse boto's al lange tijd gescheiden waren van andere boto's.” Hij voegt eraan toe dat de wetenschappers “enkele overtuigende verschillen in afmetingen van de schedel kenmerken beschreven en mogelijk ook in het aantal tanden.” Maar Rosenbaum zag ook reden voor voorzichtigheid, omdat de wetenschappers slechts enkele exemplaren beschikbaar hadden voor hun onderzoek. Omdat ze geen levend dier wilden doden voor onderzoek, was het team afhankelijk van een dier wat dood werd gevonden en een paar exemplaren die al in een museum bewaard worden.
Volgende stappen
Om hun verzoek om een nieuwe soortnaam kracht bij te zetten “zullen ze waarschijnlijk op zoek moeten naar meer exemplaren.”, zegt Rosenbaum. De volgende stap om de soort een naam te geven zal zijn om een verzoek in te dienen voor een formele soortaanduiding bij de Society for Marine Mammalogy (red. vereniging voor zeezoogdieren). Deze wetenschappelijke groep zal waarschijnlijk op zoek gaan naar meer gegevens, alhoewel het artikel in Plos One een hele degelijke eerste stap is, zegt Rosenbaum.
Gevaren voor de rivierdolfijn
De wetenschappers zagen ongeveer 120 Araguaiaanse dolfijnen in 12 weken. Ze schatten dat er zo'n 600 dieren in het hele rivierbassin zouden kunnen leven. De wetenschappers waarschuwen dat alle rivierdolfijnen vele bedreigingen kennen, waaronder het bouwen van dammen die de dieren kunnen afsluiten van hun soortgenoten en de voortplantingsmogelijkheden kunnen beperken. Ze worden soms gedood door lokale vissers die vrezen dat ze concurrentie zijn voor de visvangst en ze eindigen verstrikt in de visspullen. “Sinds het begin van de jaren 1960 staat het Araguaia rivierbekken onze behoorlijke druk van mensen in de vorm van landbouw of veehouderij en de bouw van waterkrachtdammen die allemaal hun negatieve weerslag hebben gehad op de biotische en abiotische aspecten van hoe het ecosysteem van de Araguaia rivier functioneert.
Rosenbaum zegt dat er meer onderzoek nodig is naar hoe deze dreigingen precies de overlevingskansen van deze dieren aantasten. Hij voegt eraan toe, dat “terwijl wij deze enorme bedreigingen aan de kaak stellen die deze dieren ervaren, deze wonderbaarlijke ontdekkingen zo belangrijk zijn, omdat ze hopelijk leiden naar een beter beschermingsprogramma. Het kan een domino-effect veroorzaken voor natuurbescherming.”
De wetenschappers schreven dat de Araguaiaanse boto door het IUCN als 'kwetsbaar' moet worden geclassificeerd. Ze voegden eraan toe dat “deze ontdekking aan het licht brengt hoe groot het gat is in onze kennis van de biodiversiteit van tropische gebieden in Midden en Zuid-Amerika. En in onze kennis van de kwetsbaarheid van biodiversiteit in het licht van menselijke activiteiten in een in toenemende mate bedreigd landschap.”
