Wetenschappers hebben in Australië een nieuw soort miljoenpoot ontdekt die op een diepte van zestig meter leeft, geen ogen heeft en zich voortbeweegt op 1.306 poten.

De onderzoekers noemden het dier Eumillipes persephone, naar Persephone, de Griekse godin en koningin van de onderwereld. Maar deze nieuwe ongewervelde verdient een kroon om een andere reden: de diersoort heeft de meeste poten van alle dieren op aarde, levend of dood.

En het is een afgetekende overwinning. Het grootste exemplaar van de nieuwe soort, een vrouwtje, was nog geen tien centimeter lang. Toch versloeg ze met gemak de vorige wereldrecordhouder, Illacme plenipes, een miljoenpoot die in de buurt van Silicon Valley in Californië voorkomt en 750 poten heeft.

Dit betekent dat E. persephone volgens een artikel dat onlangs werd gepubliceerd in het vakblad Scientific Reports de eerste echte duizendpoot ter wereld is, ook al heet hij in het Nederlands dan ‘miljoenpoot'. Zijn Engelse naam doet hij meer eer aan: millipede is Latijn voor “duizend poten”.

Hoewel het aantal poten van het dier ongeëvenaard groot is, kan het zijn dat het maximum nog niet is bereikt. (Lees meer over de ontdekking van een lichtgevende miljoenpoot.)

Lees ook: We wisten al dat vogelbekdieren bijzonder zijn. Nu blijken ze ook nog licht te geven.

Veel soorten miljoenpoten beginnen hun leven met slechts acht poten. Naarmate ze vervellen en hun lijf uit meer segmenten, of ringen, gaat bestaan, kunnen ze steeds meer poten ontwikkelen, vertelt onderzoeksleider Paul Marek, die als expert op het gebied van miljoenpoten werkt aan de Virginia Polytechnic Institute and State University.

“Dus er is waarschijnlijk wel een exemplaar dat nog meer ringen en poten heeft. Ik vind zoiets onvoorstelbaar,” aldus Marek, die ook National Geographic Explorer is.

Diep graven

In 2020 gingen collega’s van Marek onder leiding van Bruno Buzatto van de Australische Macquarie University naar de regio Goldfields-Esperance, om daar te zoeken naar miljoenpoten en andere onder de grond levende dieren.

Het gebied staat bekend om zijn goud- en nikkelafzettingen. Voor hun zoektocht daarnaar boren mijnondernemingen diep in de aarde. De boringen laten gaten achter met een doorsnee van minder dan anderhalve centimeter: precies groot genoeg om een ‘val’ in te laten zakken voor de kleine diertjes die op dergelijke plekken leven. (Lees verder over gigantische, oeroude miljoenpootfossielen die in Canada werden gevonden.)

De vallen, stukken pvc-buis die vol zitten met nat plantenmateriaal en die vastzitten aan een nylonkoord, blijven soms maandenlang onder de grond. Gedurende die tijd komen onder de grond levende dieren, zoals miljoenpoten, af op de smakelijke, rottende planten, waarna ze niet meer kunnen ontsnappen.

Op die manier ving het team ook E. persephone. Eenmaal weer terug in zijn laboratorium in Virginia rolde Marek het diertje uit en maakte vervolgens hogeresolutie-opnamen onder de microscoop. Op die afbeeldingen telde hij het aantal lichaamssegmenten van het dier en zette hij bij elk tiental een digitale markering, om te voorkomen dat hij poten dubbel zou tellen. Dat leverde in totaal een vondst van 1.306 aparte ledematen op.

Maar wat moet je met al die poten? Het team vermoedt dat E. persephone daarmee in staat is om in acht verschillende vlakken tegelijk te bewegen.

“Deze dieren leven onder de grond in een microhabitat met gesteente, kiezels en grond, en ze moeten in feite continu langs allerlei obstakels zien te komen,” vertelt Marek, die financiering ontving uit het Amerikaanse National Science Foundation.

“Een deel van hun lichaam kan zich ondersteboven bevinden. Een ander deel kan naar beneden gericht zijn, weer een ander deel naar boven; allemaal gebaseerd op het draaien rond een driedimensionaal soort matrix,” stelt hij.

Hij voegt daaraan toe dat de voorouders van de miljoenpoot vermoedelijk ooit in groten getale op of vlak onder de grond leefden. Door een steeds droger wordend klimaat werden ze gedwongen steeds verder onder de grond te gaan leven.

De dieren, die nooit in het zonlicht komen, ontwikkelden zich tot kleurloze wezens, een eigenschap die veel in grotten levende soorten ook hebben. Ze hebben in de loop van de tijd een kegelvormige kop gekregen, enorme voelsprieten, en een krachtig, wormachtig bewegingsapparaat waarmee ze zich door sediment en andere nauwe doorgangen kunnen beuken.

Een onbekende wereld onder onze voeten

“Een nieuwe soort is altijd opwindend, of jij nou degene bent die hem ontdekt of niet,” aldus bodemecoloog Bruce Snyder van de Amerikaanse Georgia College and State University. “Maar als het om miljoenpoten gaat, vinden we continu nieuwe soorten.”

Toch is het feit dat E. persephone bijna twee keer zoveel poten heeft als zijn grootste concurrent “verbijsterend” aldus Snyder, die niet bij het onderzoek betrokken was.

Wat volgens Snyder wetenschappelijk gezien misschien nog interessanter is, is dat de nieuwe soort uit een totaal andere taxonomische groep afstamt dan de vorige recordhouder, l. plenipes. Dit wijst erop dat het hebben van extreem veel poten een op zichzelf staande ontwikkeling in de evolutie is, een succesvolle aanpassing aan het leven onder de grond. (Bekijk een video van krioelende miljoenpoten in Senegal.)

Ook de diepte waarop E. persephone leeft is een verrassing.

Lees ook: Verdwenen insecten: zijn ze uitgevlogen?

“Mensen vragen mij best vaak tot welke diepte deze dieren kunnen leven,” vertelt Snyder. “Dit is veel verder onder de grond dan ik ooit had gedacht dat er nog iets te vinden zou zijn.”

In het algemeen is het zo dat er nog zeer weinig onderzoek is gedaan naar de wereld onder de grond. Daardoor is ook niet bekend hoe wijd verspreid deze soort en hieraan verwante soorten zijn.

“Hieruit blijkt maar weer dat er ondanks 200 jaar aan onderzoek, nog steeds onontdekte ecosystemen bestaan,” aldus Marek.

De National Geographic Society, die zich inzet om de wonderen van onze wereld over het voetlicht te brengen en te beschermen, financierde het werk van Explorer Paul Marek. Lees verder over de ondersteuning die de Society biedt aan Explorers die bedreigde diersoorten onderzoeken en beschermen.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com