Volksfeesten, optredens en de wapperende Vlaamse vlag: elk jaar op 11 juli wordt de zogenoemde Vlaamse feestdag gevierd. Toch kent niet iedereen het verhaal van de historische gebeurtenis die daarmee wordt herdacht: de Guldensporenslag.

De Guldensporenslag, of de Slag bij Kortrijk, vond plaats op 11 juli 1302 tijdens de Vlaamse Opstand (1297-1305). Welke ontwikkelingen leidden tot deze historische veldslag en waar komt de naam Guldensporenslag vandaan? Alle feiten op een rijtje.

De aanloop naar de Guldensporenslag

In de dertiende eeuw was Vlaanderen een snel veranderende en welvarende regio, vooral dankzij de bloeiende wol- en lakenindustrie. Vlaamse steden zoals Brugge, Gent en Ieper werden belangrijke handelscentra in de Middeleeuwen.

In diezelfde tijd hoopte Filips IV, die in 1285 koning van Frankrijk werd, zijn invloedssfeer uit te breiden. Hij had zijn zinnen gezet op Vlaanderen, dat volgens een eeuwenoud verdrag onder zijn heerschappij zou vallen. Aan de hand van diplomatieke druk, economische sancties en militaire interventies draaide Filips IV de Vlaamse steden de duimschroeven aan.

De toenemende Franse inmenging leidde tot groeiende ontevredenheid onder de Vlaamse bevolking, een gevoel dat verder werd aangewakkerd door belastingen en handelsbeperkingen opgelegd door de Franse autoriteiten.

Steeds meer Vlamingen kwamen in opstand, onder wie de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre, die in 1297 officieel zijn feodale trouw aan de koning verbrak en een alliantie aanging met de Engelse koning Eduard. Filips IV was woedend en besloot het graafschap Vlaanderen te confiskeren. Tegen 1300 was heel Vlaanderen bezet.

Brugse Metten

Niet veel later besloten de Vlaamse gilden een verbond te sluiten met de Vlaamse edellieden die aan de kant van Gwijde stonden. Zij werden de ‘liebaards’ of ‘klauwaards’ genoemd, naar de klauwen van de Vlaamse Leeuw. Een deel van het volk keerde zich juist tegen graaf Gwijde, vanwege eerdere conflicten of omdat ze de Franse kroon aanhingen. Deze Fransgezinde Vlamingen werden ‘leliaards’ genoemd, naar de Franse lelie.

In de nacht van 18 op 19 mei 1302, bijna twee maanden voor de Guldensporenslag, vonden de Brugse Metten plaats. Bruggenaren kwamen in opstand en vielen de Franse bezetters aan. Meer dan honderd soldaten van het Franse garnizoen werden vermoord, tientallen anderen werden gevangengenomen voor losgeld.

Hoe verliep de Guldensporenslag?

De Vlaamse Opstand ging door onder aanvoering van Willem van Gulik, de kleinzoon van Gwijde van Dampierre. De rebellen kregen snel de controle terug over grote delen van Vlaanderen. Toen ze Kortrijk belegerden, werd een sterk Frans leger gestuurd om de opstand in de kop te drukken en de slachtpartij in Brugge te wreken.

Rond de middag van 11 juli kwam het tot een beslissende confrontatie, de Guldensporenslag, waarbij Vlaamse boeren en ambachtslieden vochten tegen de Franse ridders. Het drassige terrein waarop de Vlamingen zich gepositioneerd hadden, werkte in hun voordeel. De Franse ridders te paard konden zich hier moeilijk in bewegen. Verder wisten de troepen van Jan van Renesse, leider van een Vlaamsgezinde groep in Zeeland, een belangrijke Franse aanvalsgolf af te slaan.

Nadat Robbert II van Artesië, de leider van het Franse leger, met een goedendag (een middeleeuws wapen) van zijn paard werd geslagen en gedood, sloegen de overige soldaten op de vlucht. De Fransen hadden twee- tot drieduizenden mensen verloren; onder de Vlaamse rebellen waren enkele honderden slachtoffers.

Guldensporenslag als symbool

De Vlaamse overwinning was groot nieuws in middeleeuws Europa: voor het eerst had een ongetraind leger een machtig ridderleger verslagen. Waarom het gevecht de geschiedenis inging als de Guldensporenslag? Op het slagveld verzamelden de Vlamingen zo’n vijfhonderd gulden riddersporen, waarmee paarden werden aangespoord om te galopperen. De riddersporen werden opgehangen in de Onze-Lieve-Vrouwenkerk in Kortrijk.

In de nasleep van de overwinning bleef het graafschap Vlaanderen twee jaar lang volledig onafhankelijk van Frankrijk. Daarmee werd het gevecht een symbool van verzet en nationale trots dat nog steeds nagalmt in hedendaags België – en dat elk jaar uitbundig wordt gevierd.

Meer middeleeuwse slagen? Hier lees je alles over de Slag bij Hastings.