Denk je aan Parijs, dan denk je algauw aan de Seine. De stad en de rivier zijn al eeuwenlang onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Zo beschermde de Seine de eerste inwoners tegen invallen van vijandige volken, werden in de Romeinse tijd de eerste bruggen gebouwd, en verrezen langs de rivier – door Napoleon Bonaparte ‘de hoofdstraat’ genoemd – belangrijke Parijse bezienswaardigheden zoals de Eiffeltoren en het Louvre.
De Seine is zelfs zo belangrijk voor de stad, dat het huisnummersysteem erop werd gebaseerd: in dwarsstraten begint de nummering aan de kant van de rivier, in parallelle straten lopen de huisnummers op met de stroomrichting mee.
Tijdens de Olympische Spelen van 2024 in Parijs werd de openingsceremonie – tegen de olympische traditie in – gehouden op de rivier en werd een enorme operatie opgetuigd om de Seine schoon te maken voor de triatlon. Alles in de stad lijkt dus om de rivier te draaien. Hoe heeft de Seine Parijs vormgegeven?
Eerste bewoners van Parijs
De Seine ontspringt, net als de Maas, op het Plateau van Langres in Noord-Frankrijk en mondt 777 kilometer verderop uit in zee bij Le Havre. Onderweg stroomt de Seine dwars door de Franse hoofdstad, waar de loop van de rivier meermaals is verlegd om onophoudelijke overstromingen een halt toe te roepen. Het motto van de stad luidt dan ook Fluctuat nec mergitur, wat ‘bewogen door de golven, maar zinkt niet’ betekent in het Latijn. Op het stadswapen is een schip met volle zeilen te zien.
In de wijk Bercy werden op de oevers van de Seine aanwijzingen gevonden van de eerste menselijke nederzetting. ‘Resten van dit dorp waren goed bewaard gebleven onder de lagen sediment die achterbleven na overstromingen van de Seine,’ aldus Sylvie Robin van het Carnavalet Museum, waar de vondsten worden bewaard. ‘We troffen resten aan van een palissade, brug, jachtboog en een uitgeholde kano die uit één enkele eikenstam werd gehouwen.’
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Ode aan de schippers
Vandaag de dag wordt de Seine altijd druk bevaren, maar ook in het verleden speelde de scheepvaart een belangrijke rol in de stad. Dat blijkt onder meer uit de vondst van de Pilier des nautes (‘pilaar van de schippers’), die in 1711 werd ontdekt in de Notre-Dame van Parijs. Ooit vormde deze zuil de basis van een standbeeld dat in de eerste eeuw n.C. werd aangeboden aan de Romeinse keizer Tiberius door een gilde van schippers.
Hetzelfde schippersgilde zou een deel van de bouw van de Gallo-Romeinse baden in Parijs, waaronder de Thermen van Cluny, hebben gefinancierd. Deze thermen in het Museé du Cluny vormen een van de best bewaarde Gallo-Romeinse sites ten noorden van de Loire.
Seine gevormd door industrie
De befaamde kades van de Seine werden door de eeuwen heen gebouwd ter verdediging én verfraaiing van de stad. De oudste kades, Conti en Grands-Augustins, dateren uit 1313. Door het aanleggen van deze zogenaamde quai werd de rivier gekanaliseerd en overstromingen beperkt. Naarmate de industrie floreerde, veranderden de aanleg van dammen, sluizen, bruggen en later ook fabrieken de loop van de Seine voorgoed.
Begin achttiende eeuw was er zo veel commercieel scheepsverkeer op de rivier dat Napoleon startte met een groot kanalisatieproject. Ook bij de negentiende-eeuwse stadsvernieuwing onder leiding van stedenbouwkundige Georges-Eugène Haussmann onderging de Seine een transformatie.
Toch wordt Parijs nog altijd geplaagd door overstromingen. Sinds de grote overstroming van 1910 houden Parijzenaars de zoeaaf op de Pont de l’Alma (hieronder) nauwlettend in de gaten: steken de tenen van dit soldatenbeeld in het water, dan is het meestal foute boel.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
