Tegenwoordig is het voor 18-jarige vrouwen in Nederland de normaalste zaak van de wereld om te studeren, te stemmen, of een carrière na te jagen.

Maar toen Aletta Jacobs (1854-1929) de volwassen leeftijd bereikte, was dat nog niet vanzelfsprekend. Daar bracht Jacobs, samen met andere iconen van de eerste feministische golf in Nederland, verandering in. Welke glazen plafonds doorbrak Jacobs? En hoe kreeg ze dat voor elkaar?

Aletta Jacobs was als kind al ambitieus

Aletta Jacobs wordt op 9 februari 1854 geboren in Sappemeer in Groningen. Haar vader is huisarts en haar moeder bekommert zich om het huishouden en de 11 kinderen van het gezin. Aletta Jacobs weet al op jonge leeftijd dat ze niet in de voetsporen van haar moeder, maar juist in die van haar vader wil treden.

‘Van mijn zesde jaar af heb ik steeds met de meest mogelijke beslistheid verklaard, dat ik, net als Pa en Julius, dokter wou worden,’ schrijft Jacobs in haar autobiografie Herinneringen van Dr. Aletta H. Jacobs. ‘Geen ogenblik is toen of later de gedachte bij mij opgekomen, dat dit voor een meisje moeilijk zou gaan. Hoe kon dat ook? Thuis werd immers tussen jongens en meisjes geen verschil gemaakt.’

Als kind ziet Jacobs geen belemmeringen voor haar ambities, maar die zijn er wel degelijk. Geneeskunde studeren, of überhaupt plaatsnemen in de collegezaal van een universiteit, was destijds alleen nog weggelegd voor mannen.

Slechts één keer eerder werd een vrouw toegelaten tot een Nederlandse universiteit. Anna Maria van Schurman mocht in de zeventiende eeuw een aantal colleges volgen aan de Universiteit Utrecht. Maar wel vanachter een gordijn, zodat ze de mannelijke studenten niet zou afleiden.

Jacobs gaat als eerste vrouw studeren aan de universiteit

Op 17-jarige leeftijd schrijft Jacobs een brief naar Johan Rudolph Thorbecke, destijds de minister van Binnenlandse Zaken. Ze vraagt hem om toestemming om te mogen studeren. Haar verzoek wordt ingewilligd: ze krijgt vrijstelling en start in 1871 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Enkele jaren later slaagt ze voor het artsexamen, waarna ze verder studeert en promoveert tot doctor in de medicijnen. Als eerste vrouw in Nederland ooit.

Met haar diploma op zak doorbreekt Jacobs nog meer barrières. In Amsterdam opent ze als eerste vrouw een huisartsenpraktijk. Daar ontvangt ze veel vrouwen die na meerdere zwangerschappen compleet zijn uitgeput.

Jacobs doet onderzoek naar voorbehoedsmiddelen en introduceert het pessarium in Nederland. Ook zet ze zich in voor betere werkomstandigheden van winkelmeisjes. Door de hele dag te moeten staan, kampen veel van hen met fysieke klachten. Dankzij de inzet van Jacobs wordt zitgelegenheid voor personeel wettelijk verplicht.

Het vrouwenkiesrecht

Tegen het eind van de negentiende eeuw heeft Jacobs als eerste vrouwelijke student en arts al geschiedenis geschreven, maar haar missie houdt daar niet op: vrouwen hebben immers nog steeds geen stemrecht. Ook daar zet ze zich voor in.

Leestip: Moeite met opstaan? Misschien kun je wat leren van Aletta Jacobs ochtendroutine

Jacobs sluit zich aan bij de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, opgericht door Wilhelmina Drucker. Daar wordt ze eerst presidente van de Amsterdamse afdeling en later ook van de landelijke. Gedurende 2o jaar maakt ze zich met andere feministen hard voor het vrouwenkiesrecht, zowel in Nederland als in het buitenland.

Met succes. In 1917 verwerven vrouwen in Nederland passief kiesrecht. Dat houdt in dat zij zich verkiesbaar kunnen stellen. Twee jaar later, in 1919, wordt in Nederland ook het actief kiesrecht ingevoerd voor vrouwen en mogen ze hun stem uitbrengen tijdens verkiezingen.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.