Het Ottomaanse Rijk groeide uit van een klein Turks bolwerk in Anatolië, in hedendaags Turkije, tot een wereldmacht. Op het hoogtepunt reikte het rijk van Oostenrijk in het noorden, de Perzische golf in het oosten, Jemen in het zuiden tot aan Algerije in het westen.

Het succes van het Ottomaanse Rijk school zowel in de gecentraliseerde structuur als de strategische ligging van het territorium dat ze in bezit hadden: dat omvatte een aantal van de lucratiefste handelsroutes, wat veel geld in het laatje bracht. Hun goed georganiseerde leger maakte van het rijk een absolute grootmacht. Maar ook voor het Ottomaanse Rijk gold dat ieder rijk eindig bleek. Hoe kon het ondanks het initiële succes uit elkaar vallen?

Ottomaanse Rijk: het begin

Aan het einde van de dertiende eeuw verzwakte het christelijke Byzantijnse Rijk. Osman I, een leider van een nomadische Turkse stam, organiseerde daarop verschillende succesvolle invallen in de regio. Rond 1299 benoemde hij zichzelf tot leider van Anatolië. Zijn opvolgers namen steeds meer grondgebied van het Byzantijnse Rijk in bezit, geholpen door buitenlandse huursoldaten.

Osmans nazaten, nu bekend als de Ottomanen, brachten het Byzantijnse Rijk in 1453 definitief ten val door Constantinopel in te nemen, de stad die altijd onveroverbaar werd geacht.

Leestip: Maakte Constantijn de Grote van het christendom de staatsreligie van Rome?

De stad – vernoemd naar Constantijn de Grote, de eerste christelijke keizer van het Romeinse Rijk – werd omgedoopt tot Istanbul, hoewel Constantinopel tot 1923 de officiële naam bleef. Istanbul is afgeleid van stin polis, Grieks voor ‘in de stad’ of ‘naar de stad’.

De gouden dagen van de Ottomanen

Met Istanbul als hoofdstad breidde het Ottomaanse Rijk uit naar de Balkan, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het rijk werd gerund als dynastie, waarbij de opvolgende heersers altijd van dezelfde familie afstamden. Toch gold die overerfbaarheid van de macht slechts voor één rol: die van de sultan. Andere leden van de Ottomaanse elite, zoals ambtenaren en hoge militairen, moesten hun positie verdienen, ongeacht uit welke familie ze kwamen.

De belangrijkste bloeiperiode van het Ottomaanse Rijk vond plaats onder de heerschappij van Kanuni Sultan Süleyman I. De kunsten floreerden en de technologie en architectuur namen een hoge vlucht. Het was een periode van vrede, relatieve religieuze tolerantie en economische en politieke stabiliteit.

Leestip: Welke rol speelde Antiochië in het Romeinse Rijk?

Toch waren het niet voor iedereen gouden dagen. Vrouwen werden gedwongen tot een leven als seksslaaf, en van mannelijke slaven werd verwacht dat ze militaire en huishoudelijke arbeid verrichtten. Broers van de sultan werden vermoord of gevangengezet om zijn macht te bestendigen.

De eerste barsten

In de zeventiende eeuw begon de machtspositie van het Ottomaanse Rijk voor het eerst te wankelen. Tot die tijd waren er altijd ontgonnen gebieden geweest om in te lijven en uit te buiten, maar toen de Ottomanen er in 1683 voor de tweede keer niet in slaagden om Wenen te veroveren, leek het tij te keren.

Leestip: De Byzantijnse prinses van de kruistochten: Anna Komnene

Het Ottomaanse Rijk had sterk te lijden onder politieke intriges binnen het sultanaat, de opkomst van Europese machten, het ontstaan van nieuwe handelsroutes en het begin van de industriële revolutie. Het ooit ongeëvenaarde imperium moest stukken land inleveren en raakte economisch in verval. Tegen de tijd dat de negentiende eeuw aanbrak, werd het Ottomaanse Rijk ‘de zieke man van Europa’ genoemd.

Het Ottomaanse Rijk valt uit elkaar

In 1876 kwam een van de laatste machtige sultans van het Ottomaanse Rijk aan de macht: Abdulhamid II. Hij stemde in van het rijk een constitutionele monarchie te maken en vaardigde op 23 december 1876 de eerste Ottomaanse grondwet uit. Maar in 1878 trok hij deze alweer in en ontbond hij het parlement. Hij ging als alleenheerser verder.

Leestip: In Turkije verdwijnen tientallen dorpen onder water door de aanleg van stuwmeren

Dit zette kwaad bloed bij een opkomende hervormingsgezinde beweging: de Jonge Turken. Zij organiseerden in 1908 een opstand en pleegden in 1909 een succesvolle staatsgreep. Ze herstelden de grondwet en wilden van het Ottomaanse Rijk weer een wereldmacht maken.

Dit zorgde voor angst op de Balkan, waarop verschillende oorlogen volgden. Die bloedige gevechten resulteerden in 33 procent territoriumverlies voor de Ottomanen en de dood van zo’n 20 procent van de bevolking.

Leestip: Zo ziet het leven op een Koranschool voor meisjes eruit

Terwijl de Eerste Wereldoorlog op het punt stond om uit te breken, sloot het Ottomaanse Rijk in het geheim een overeenkomst met Duitsland. De oorlog die volgde was desastreus. Meer dan twee derde van de Ottomaanse militairen en meer dan drie miljoen burgers verloren het leven. Onder hen waren honderdduizenden Armeniërs, die werden uitgeroeid in massaslachtingen en dodenmarsen tijdens hun verbanning uit het Ottomaanse Rijk.

In 1922 schaften Turkse nationalisten het sultanaat af, wat definitief een einde maakte aan het Ottomaanse Rijk, een van de machtigste imperiums in de geschiedenis.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!