De Westelijke Sahara is voor velen een blinde vlek op de kaart. Toch heeft het een interessante geschiedenis als een van de meest betwiste gebieden ter wereld. Zowel Marokko als de Sahrawi Arabische Democratische Republiek (SADR) maken aanspraak op dit reusachtige terrein. Hoe zit dat?

Wat is de Westelijke Sahara?

De Westelijke Sahara ligt aan de noordwestkust van Afrika en grenst aan Marokko, Algerije en Mauritanië. Het gebied beslaat 266.000 vierkante kilometer, en is daarmee ongeveer 3,5 keer zo groot als de Benelux. Op dat oppervlak wonen slechts 600.000 mensen. Grofweg een derde daarvan woont in de grootste stad: Al Ajoen. Andere steden zijn Boujdour, Dakhla en Smara.

Oorspronkelijk bestond de bevolking voornamelijk uit nomadenstammen van het Sahrawivolk, tegenwoordig wonen er veel Marokkanen die de afgelopen decennia naar het bezette gebied zijn verhuisd. Ter vergelijking: in 1970 woonden er nog maar 76.000 mensen in de Westelijke Sahara. De bevolking is sindsdien bijna verachtvoudigd.

Voormalige overzeese provincie van Spanje

Tot 1975 was het gebied een overzeese provincie van Spanje, met de naam Spaanse Sahara. Tien jaar eerder riepen de Verenigde Naties Spanje op om een einde te maken aan de koloniale overheersing en onderhandelingen te voeren over onafhankelijkheid van het gebied.

Leestip: Hoe is het conflict tussen Rusland en Oekraïne ontstaan?

Na de terugtrekking van Spanje als kolonisator werd het noordwestelijke deel van de Westelijke Sahara in 1976 bezet door Marokko en eenzijdig geannexeerd. Drie jaar later werd ook het zuidwestelijke deel bezet.

Decennialang conflict

Over het bestuur van de Westelijke Sahara woedt sindsdien een conflict. Marokko claimt het gebied als de Zuidelijke Provincies en bestuurt het grootste deel ervan, inclusief de belangrijkste steden. Deze claim wordt echter niet algemeen erkend door de internationale gemeenschap.

Leestip: Waarom het conflict in Nagorno-Karabach steeds weer oplaait

Aan de andere kant staat de Polisariobeweging, die namens het inheemse Sahrawivolk de onafhankelijkheid van het gebied nastreeft. Zij riep in 1976 de SADR uit, die inmiddels door tientallen landen is erkend, maar geen lid is van de Verenigde Naties.

Referendum over onafhankelijkheid

De Verenigde Naties beschouwen de Westelijke Sahara als een niet-zelfbesturend gebied, oftewel een koloniaal overblijfsel van Spanje dat nog geen definitieve status heeft. Zij dringen aan op een vreedzame oplossing via een referendum waarin de bevolking zich kan uitspreken over onafhankelijkheid enerzijds of aansluiting bij Marokko anderzijds.

Zo’n referendum is echter herhaaldelijk uitgesteld door onenigheid over wie stemgerechtigd is. Een groot deel van de oorspronkelijke Sahrawibevolking leeft namelijk al decennialang in vluchtelingenkampen rond Tindouf in buurland Algerije, op ruime afstand van het land dat zij als thuis beschouwen. Volgens schattingen gaat het om 100.000 tot 130.000 Sahrawi. Op de foto bovenaan zie je het hek van vluchtelingenkamp Smara.

Marokkaanse barrière

In de praktijk blijft de Westelijke Sahara dus een verdeeld gebied. Marokko heeft het grootste deel bestuurlijk onder controle, inclusief de belangrijkste steden en natuurlijke hulpbronnen, zoals fosfaatmijnen en visgronden. De Polisario controleert een smalle strook in het oosten.

Leestip: Geschiedenis van het Israëlisch-Palestijns conflict: een tijdlijn

Daartussen ligt ‘de Marokkaanse barrière’. Dit is een 2700 kilometer lang bouwwerk van zandwallen, bunkers, prikkeldraad en mijnen. Deze afscheiding is langer dan de voormalige Duits-Duitse grens en de huidige Israëlische Westoeverbarrière.

Gevoelig onderwerp

Het bestuur van de Westelijke Sahara blijft een gevoelig onderwerp, waarin geopolitieke belangen, koloniale geschiedenis en discussies over mensenrechten samenkomen. Sommige landen erkennen de SADR, anderen steunen de claim van Marokko. De meeste landen, waaronder Nederland, steunen officieel het VN-proces en erkennen de Marokkaanse claim niet formeel.

Marokko wil een autonomiestatuut onder Marokkaanse soevereiniteit aanbieden – dus geen onafhankelijkheid, maar wel zelfbestuur. De Polisario wil een referendum over onafhankelijkheid, zoals in 1991 door de VN beloofd. Het ziet er echter niet naar uit dat beide er op korte termijn uit gaan komen.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!