Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Drie jaar later worden er in de Saoedische hoofdstad Riyad serieuze gesprekken over vrede gevoerd door afgevaardigden van Rusland en de Verenigde Staten; Oekraïne en Europa zitten niet aan de onderhandelingstafel. Of de oorlog werkelijk tot een einde komt, is nog maar de vraag. Maar hoe heeft het zover kunnen komen?

In dit overzicht zoomen we in op de lange, verweven geschiedenis van de buurlanden en bekijken we hoe het kon gebeuren dat Rusland en Oekraïne elkaar naar het leven gingen staan.

Rusland en Oekraïne: meer dan duizend jaar geschiedenis

De gedeelde geschiedenis van Rusland en Oekraïne gaat ruim duizend jaar terug. In die tijd was Kiev, de huidige hoofdstad van Oekraïne, het centrum van de eerste Slavische staat: het Kievse Rijk, dat aan de wieg stond van zowel Oekraïne als Rusland.

In 988 bekeerde Vladimir I, de heidense prins van Novgorod en grootvorst van Kiev, zich tot het oosters-orthodoxe geloof. Hij werd gedoopt in de stad Chersonesos op de Krim. Vanaf dat moment waren ‘de Russen en de Oekraïners één volk, een eenheid’, zo verklaarde de Russische leider Vladimir Poetin in 2021.

Leestip: Ik reisde naar het Rode Plein, maar niet in Moskou

In de tien eeuwen daarna werd Oekraïne echter herhaaldelijk verdeeld door strijdende partijen. Mongoolse troepen uit het oosten veroverden in de dertiende eeuw het Kievse Rijk. In de zestiende eeuw vielen het Poolse en Litouwse leger vanuit het westen de regio binnen.

In de zeventiende eeuw vielen tijdens de oorlog tussen het Pools-Litouwse Gemenebest en het Tsaardom Rusland gebieden ten oosten van de rivier de Dnjepr in handen van de Russische tsaar. Het oosten werd bekend als Linkeroever-Oekraïne; het gebied ten westen van de Dnjepr, oftewel de rechteroever, stond onder Poolse heerschappij.

Leestip: Zo is Kaliningrad ontstaan - de Russische oblast met een Duitse geschiedenis

De russificatie van Oekraïne

Ruim een eeuw later, in 1793, werd het Oekraïne op de rechteroever (het westelijk deel) geannexeerd door het Russische Rijk. In de daaropvolgende jaren was sprake van een actief russificatiebeleid. Dit hield in dat het gebruik van en de studie naar de Oekraïense taal verboden was en dat mensen onder druk werden gezet om zich te bekeren tot het Russisch-orthodoxe geloof.

Leestip: De Noordzee als strategisch speelveld: mogen Russische schepen hier wel varen?

In de twintigste eeuw beleefde Oekraïne een van de meest traumatische perioden uit de geschiedenis. Na de communistische revolutie van 1917 was het land een van de vele waar een heftige burgeroorlog werd uitgevochten, alvorens het in 1922 geheel werd ingelijfd door de Sovjet-Unie.

Aan het begin van de jaren dertig orkestreerde Sovjetleider Jozef Stalin een hongersnood die leidde tot de dood van miljoenen Oekraïners, een tragedie die bekendstaat als de Holodomor. Zo hoopte hij de boeren in de regio te dwingen zich aan te sluiten bij de collectieve kolchozen en sovchozen: boerderijen die (gedeeltelijk) eigendom waren van de Russische staat.

Leestip: Vogelsang: een geheime Sovjetspookstad onder de rook van Berlijn

Naderhand dwong Stalin veel Russen en andere Sovjetburgers – die veelal geen Oekraïens spraken en nauwelijks banden hadden met de regio – om het oosten van Oekraïne opnieuw te bevolken.

Het oosten van Oekraïne voelt meer binding met Rusland

Door deze ontwikkelingen kwamen verschillende bevolkingsgroepen tegenover elkaar te staan, waarbij Oekraïeners in het westen over het algemeen een sterkere band voelden met Europa, en in het oosten met Rusland. De bevolking in het oosten van het land spreekt dikwijls Russisch en hangt het orthodoxe geloof aan, terwijl in delen van het westen meestal Oekraïens wordt gesproken en de bevolking katholiek is.

Leestip: Gewapend beton: de vervallen raketbases van Oost-Europa

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 werd Oekraïne onafhankelijk. Maar het bleek een lastige opgave om het volk te verenigen. De overgang naar democratie en kapitalisme verliep moeizaam en veel Oekraïners, vooral in het oosten, verlangden terug naar de relatieve stabiliteit van daarvoor. De ontwikkeling na de onafhankelijkheid zou een continue strijd blijven.

De annexatie van de Krim in 2014

Niet lang nadat de Krim in 2014 door Rusland werd geannexeerd en bezet, volgde een separatistische opstand in het oosten van de Oekraïense regio Donbas. Dit leidde tot het uitroepen van de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk, die door Rusland worden gesteund en inmiddels ook officieel erkend.

Op 24 februari 2022 viel het Russische leger Oekraïne binnen en begon de oorlog die nog altijd voortduurt, maar muurvast lijkt te zitten. Of de recente onderhandelingen over vrede daarin verandering zullen brengen, zal moeten blijken.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!